________________
૨૧૯ : શ્રી સિદ્ધચક્ર] વર્ષ ૮ અંક-૧૧
[૨૩ માર્ચ ૧૯૪૦, હોય છે, તેથી તેને માટે પર્યાયની આવશ્યકતા તેમાં જણાવે છે, વાચકોને યાદ હશે કે અધ્યયન એ પણ સ્પષ્ટ થાય છે, અને વ્યવહારાદિક છેદસૂત્રો સમગ્ર સૂત્ર રૂપ નથી હોતું. પરંતુ સૂત્રનો અંશ જ તો પર્યાયને હિસાબે જ ઉદેશાદિક અને હોય છે, એટલે નંદી અને અનુયોગને સર્વસૂત્ર અધ્યયનાદિકની યોગ્યતામાં આવે છે એમ નથી, વ્યાપકપણાને લીધે ઉદેશાદિક કે અધ્યયનમાં લેતાં પરંતુ તેમાં તો જણાવેલા પર્યાયવાળાને પણ પર્યાયની અપેક્ષા ન હોય તે સ્વાભાવિક છે, અપરિણતપણું કે અતિપરિણતપણું ન હોય અને ૨ શ્રીઆચારાંગ વિગેરે શાસ્ત્રોના જે માત્ર પરિણતપણું જ હોય તો જ તે છેદસૂત્રના પુસ્તકારોહણની વખત લખાણો થયાં છે, તેમાં ઉદેશાદિક અને અધ્યયનનો અધિકાર મળે છે, આવશ્યક વિગેરેની સાક્ષીઓ તથા ગાવ નદી એટલે એમાં પણ પર્યાયના વર્ષ સંખ્યાની વિગેરે કહીને અતિદેશો કરવામાં આવે છે, પરંતુ આવશ્યકતા સ્પષ્ટપણે સમજાય તેમ છે, ચઉશરણ આવશ્યકાદિ ચાર મૂલસૂત્રોમાં કોઈ પણ ઈતર વિગેરે પ્રકીર્ણક કે જેઓને પયત્રા તરીકે કહેવામાં સૂત્રની પરસ્પર સાક્ષી કે નાવ આદિથી અતિદેશ આવે છે, તે કોઈ પણ પ્રકારે નિયમિત અધ્યયન કરવામાં આવતો નથી, માટે તે સૂત્રો અસલના ક્રમમાં જ રાખવામાં આવેલા નથી અને તેથી તેને સ્વરૂપમાં જ સંકોચ કર્યા વગર પુસ્તકારોહણકાળમાં માટે પર્યાય કે અપર્યાય જોવાનો રહેતો નથી. લખાયેલાં હોઈ તેને મૂલસૂત્ર તરીકે ગણવામાં ' જો કે ઉપર જણાવેલાં પિસ્તાલીશ આગમોમાં આવ્યાં હોય તો તે ઘણું જ સંભવિત છે. શ્રીનંદીસૂત્ર અને શ્રીઅનુયોગદ્વાર સૂત્રને પણ ૩ શ્રી આવશ્યકાદિના ઉદેશાદિક થયા પછી સ્થાન છે, છતાં તે બન્ને માત્ર પ્રવેશની સુગમતાને જ આચારાંગ આદિકના ઉદેશાદિક થઈ શકે છે, માટે જ જુદાં રાખવામાં આવેલાં છે, વસ્તુતઃ શ્રીનંદી પરંતુ તે સિવાય થઈ શકતા નથી, માટે મૂલ એટલે અને અનુયોગદ્વાર એ બને દરેક સૂત્રની અંતર્ગત આદિમાં ઉદેશાદિક અને અધ્યયનાદિકને લાયક એ જ છે, અને આ જ કારણથી સામાન્ય જનસમૂહ ચાર સૂત્રો હોવાને લીધે તેને મૂલસૂત્ર કહેવામાં આવે. શ્રી નંદીસત્રને સત્ર તરીકે બોલે છે, છતાં પ્રાચીન સુજ્ઞગીતાર્થો બીજાં પણ કારણો જણાવે તો તે પણ વ્યાખ્યાકારો તો શ્રીનંદીસૂત્રને અધ્યયન તરીકે સૂત્રઅવિરોધીય હોવાથી માન્ય જ છે. નમ્
