________________
. (માર્ચ: ૧૯૩૯ )
શ્રી સિદ્ધચક્ર પૈસા હોયતો બોર મલે તેમ છે. પોતે કરોડપતિ વાગ્યા?શેઠ કહે છે કે સામે ટાવરમાં જો. પેલો કહે હોવા છતાં આ વખતે પાસે બે પૈસા પણ નથી;પણ છે મને જોતાં આવડતું નથી. ત્યારે શેઠ કહે છે કે પેલા ગરીબ પાસે બે પૈસા છે. ઢીંગલો હોય તો આટલો મોટો થયો છતાં ઘડીયાળ જોતાય નથી બોર મળે તેમ છે. ભૂખ્યો મરીશ તો સઘળી મિલક્ત આવડતું?જો આ ઘંટા વાગે છે ગણી લે. તેણે કહ્યું અને જીવ પણ જશે એમ સમજી પેલાની પાસે પૈસા મને ગણતાંય આવડતું નથી;શેઠે કહ્યું ત્યારે તો તારી માગ્યા. પેલા ગરીબને પણ ભૂખ લાગી છે જેથી બે અડધી જિંદગી ફોગટ ગઈ; આમ વાત ચાલે છે પૈસા પણ આપવાની આનાકારી કરે છે. પેલો તેવામાં મછવો ચક્કરમાં ચડ્યો,નાવિક કહે છે શેઠ કરોડપતિ બે પૈસાના બદલામાં લાખ માંડી વાળવા તમને તરતા આવડે છે કે કેમ?તો કહે, ના. ત્યારે તૈયાર થયો; બે પૈસામાં લાખ બચે છે, તેમ તો શેઠ મારી તો અરધી ગઈ પણ તમારી તો જિંદગી મહામુનિ બંધક કહે છે કે મારી ચામડી ઊતરે છે. આખીએ એળે ગઈ. પાણી અને હોડીના ઉત્પાતની તેમાં તો મારાં અનેક કર્મો ખપી જાય છે. જ્યારે સમજણ શેઠને ન હોવાથી શેઠ તો ડુબી ગયા. અને ત્યારે ઇચ્છા એ કે અનિચ્છાએ ભોગવ્યા વિના હંમેશા સમજણા છીએ એમ માન્યા કરો ભલે પણ છુટકો નથી. તે જો બે પૈસાની માફક લાખનું કામ કરીને પાર ઉતરવાની કળા નથી આવડી તો શેઠ કરતાં હોય તો કેમ ભૂલવું?ખંધક મુનિ ન ભૂલ્યાં. જેવી જ સ્થિતિ થવાની છે. ટકોરા ગણવા અને બીજાઅધ્યયનમાં હવે મારે સમજણ કરાવવી છે. ઘડીયાળ જોવામાં તમે ચતુરો છો. પણ સંસાર પાર “કરે દેણ બાપકો,”બાપનું દેવું કાપે તે સુપુત્ર અને ઉતરવામાં તમારી સમજણ જણાતી નથી. શેઠની ન કાપે તે કુપુત્ર, તો પછી પોતાનું દેવું ન કાપે તે હોશિયારી બધી પાણી ગઈ હતી તેમ યાદ રાખજો કેવો કહેવો? કહો કે પોતાનું દેવું ને કાપે તેને માટે કે તમારી હોંશિયારી પાણીમાં ન જાય. કહે છે કે તો કોઈ શબ્દ જ નથી. સમજુને કદિ પણ દેવામાં બધું તે પાણીમાં જતું હશે? આવા વિચારો આવે ઊંઘ આવે નહિ. અણસમજુને તો “હશે તેના ત્યારે આપણે કેમ કરીએ છીએ તે આપણા જ જશે”તેમજ વળી અણસમજુને તો કર્મ કેમ બંધાય, આત્માને પૂછી લેવું. પાણીમાંથી આપણે જ ન બચી ભોગવાય વિગેરે ખબર ન હોય. પણ સમજુને થાય શકીએ તો, બધી કુશળતા પાણીમાં જ જાય કે બીજું કે આ જડ પદાર્થનો હું ગુલામ? અનંત શક્તિનો કંઈ?સંસારસમુદ્રમાં તણાઈ રહ્યા છો. મનુષ્ય ધણી ગુલામીમાં?સમજણપણું ક્યાં?શેઠ નાવડીમાં ભવરૂપી હોડી ગોથા ખાઈ રહી છે. કેમ પાર ઉતરવું બેઠા છે;નાવડીવાળો પૂછે છેઃ-શેઠ કેટલા એ ન આવડે તો સમજો કે ધન, કુટુંબ, અક્કલ બધું