________________
૩૧૦
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૨૫-૪-૧૯૩૭ સ્થાન સ્થાનપર (સંપાદિ) કાર્યસર પણ લબ્ધિ શાસ્ત્રકારોએ પણ કહ્યું નથી. પરંતુ નિડવો અને ફોરવનારને માયી કહીને આલોચનપ્રતિક્રમણની શાસનપ્રત્યનીકોને માટે તો શાસ્ત્રકારોએ સ્થાન જરૂર જણાવે છે. આમ છતાં શાસનભક્તિવાળાઓને સ્થાન પર દુર્લભબોધિ થવાનું નિયમિત જણાવ્યું છે. એવા પ્રસંગો ઉપસ્થિત થાય છે અને તેથી પજાસણના વ્યાખ્યાનો સાંભળનારાઓને પણ તિન્દુક્યક્ષની માફક શાસનના વૈયાવચ્ચને માટે માલમ છે કે ભગવાન મહાવીર મહારાજાના જીવે લબ્ધિનું વીર્ય ફોરવવું પડે તેમ કાર્ય કરવાની જરૂર મરીચિના ભવમાં એક કલ્પિત વેષમાં અંશે ધર્મ રહે છે. શાસનપ્રત્યનીકોને જ્યારે લબ્ધિધારી પુરુષો છે એમ બોલાવની ભૂલ કરી તેના પરિણામે આલોચનને લાયક પણ કાર્ય કરીને ઠેકાણે લાવવા કોડાકોડી સાગરોપમ સુધી સંસારનું પરિભ્રમણ કે શિક્ષિત કરવા તૈયાર રહે છે તો પછી લબ્ધિ કરાવનાર કર્મ બાંધ્યું. શાસનમાં સૂત્રાર્થના વિનાના પણ શાસનભક્તો શાસનના પ્રત્યેનીકોને પ્રત્યેનીકોનેજ બહુલકર્મ ગણ્યા છે એટલું જ નહિં. ઠેકાણે લાવવા કે શિક્ષિત કરવા પોતાની બુદ્ધિ
પરંતુતે સૂત્રાર્થના પ્રત્યેનીકોનું વચન માનનારા વકતૃશક્તિ અને કવિ શક્તિનો ઉપયોગ કરે તેમાં
કપિલ સરખાને પણ બહુલકર્ણીજ માન્યા છે. આશ્ચર્ય શું ? ભગવાન મહાવીર મહારાજાનો
વાંચકોએ સમજવું જરૂરી છે કે અન્યતીર્થીઓના ગોશાલાએ કરેલો તિરસ્કાર એમ મહાનુભાવ
નેતાઓને બાદ કરીએ તો મધ્યમ વર્ગ ધર્મની સુનક્ષત્ર અને સર્વાનુભૂતિથી સહન ન થયો. વળી
પ્રભાવના થાય તેમાં આનંદ અને અનુમોદનારા તિન્દુષ્પક્ષથી શ્રીહરિકેશિજીને થયેલો પરાભવ
હોય છે, જ્યારે સૂત્રાર્થથી પ્રત્યેનીક બનેલા સ્વતીર્થ સહન ન થયો, તેમ શાસનના સાચા ભક્તોથી
તરીકે ગણાવતા લોકો ધર્મની જાહોજલાલી થાય શાસનપ્રત્યનીકો શાસન ઉપર ખોટા આક્ષેપો કરે અને સત્યને અસત્ય ઠરાવી અસત્યને સત્ય ઠરાવવા
ત્યારે પણ અત્યંત ઇર્ષાળું અને નિંદ્રાખોર બને છે.
અને આ સ્થિતિથી તેઓ સત્યધર્મના દ્રષી થાય અને માગે તે સહન થઈ શકે જ નહિ. વાચકોએ આ
ગણાય તે સ્વાભાવિક છે અને તે દ્વેષના પરિણામે વાત ધ્યાનમાં રાખવા જેવી છે કે સૂત્રકારોએ અન્યતીર્થિઓને સમ્યકત્વ વિનાના ગણ્યા છે ભવમાં
સ્વાભાવિક રીતે તેઓને સાચા ધર્મની પ્રાપ્તિ થવી ભટકનારા ગણ્યા છે. પણ કુલ ગણ સંઘ સૂત્ર અર્થ
ભવાંતરે પણ દુર્લભ થાય એમાં આશ્ચર્ય શું? મરીચિ કે તદુભયને આશ્રીને પ્રત્યેનીક તરીકે તે તો
સરખાને જ્યારે સાચા ધર્મ ઉપર પ્રીતિ હતી, અરૂચિ કેવલનિતવ આદિને જ ગણેલા છે, શ્રીનન્દીસુત્ર
નહોતી, અને કપિલને સાચા માર્ગનું પ્રથમ ભાન અને શ્રીસમવાયાંગ વગેરેમાં દ્વાદશાંગીની વિરાધનાથી કરાવવામાં આવ્યું પણ હતું. સાચાધર્મ તરફ વાળવા અનન્નો સંસાર ભટકવાની વાતમાં દૃષ્ટાન્ન તરીકે પ્રયત્નો થયાં હતા, છતાં એક વેષના અંગે બોલાયેલો મરીચિં અને ગોખામાહિલ આદિ જ લેવાયા છે. શબ્દ ધર્મપ્રકૃતિની દુર્લભતા કરનાર થાય, તો પછી વળી અન્યલિંગે તો કેટલાકની સિદ્ધિ થાય એમ પણ જેઓ સાચા ધર્મના વિરોધી બની સાચા ધર્મમાં શાસ્ત્રકારોએ માન્યું છે, પરન્તુ કોઈ પણ શાસ્ત્રકારે પ્રર્વતનારાઓની નિન્દા કરે, તેઓને કોડ કોડ તો કોઈપણ નિદ્ભવ કે ગણઆદિના પ્રત્યેનીકોનો મોક્ષ શું ? પણ અસંખ્ય સાગરોપમે સંસારનો અંત થવાનું જણાવ્યું જ નથી. વળી અન્યતીર્થીઓને લાવનાર ધર્મ મળે નહિં તેવું કહેવામાં અયુક્ત શું? દુર્લભબોધિપણું જ હોય એમ કહી શકાય નહિં અને
અપૂર્ણ