________________
૪૭૪
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૩-૮-૧૯૩૬
આગમ-રહસ્ય
દ્રવ્યનંદીરૂપી ત્રીજો ભેદ આપણે આગળ જોઈ ગયા કે પહેલાં મનુષ્યની થનારો મનુષ્ય જ પોતાના ગુન્હેગારોને શિક્ષા એક જ જાતિ હતી અને પછી કાલની વિષમતાને કરાવવા માગે છે અને જે અત્યારે શિક્ષા કરાવવા લીધે શિક્ષણીય વર્ગ ઉત્પન થયો ને તેથી માગે છે તે જ કાલક્રમે શિક્ષણીય થાય છે. એટલે શિક્ષકવર્ગની ઉત્પત્તિ થવાની જરૂર ઉભી થઈ જો એમ જ કહેવું પડે કે શિક્ષણીયવર્ગે જ શિક્ષકવર્ગને કે. એ તો ચોકખું જ છે કે શિક્ષક અને શિક્ષણીય માગી લીધો છે અને ઉત્પન ર્યો છે. એ વર્ગ બન્ને પરસ્પરની અપેક્ષાવાળા છે, પણ શિક્ષણીયને પ્રાયશ્ચિત્ત સુધારે કે શિક્ષા શિક્ષણીયવર્ગે કાંઈ શિક્ષકવર્ગને ઉભો ક્યા નથી તેમ સવારે ? શિક્ષકવર્ગે કાંઈ શિક્ષણીયવર્ગને ઉભો ર્યો નથી.
લોકોત્તર અને લૌકિક બને માર્ગમાં જેમ શિક્ષણીય શિક્ષકને અને શિક્ષકે શિક્ષણીયવર્ગને ઉભો ર્યો નથી, તેમ કોઈ ત્રીજા મનુષ્ય કે કોઈ
શિક્ષણીયને શિક્ષા કરવાનો કે લઈને ખમવાનો તો
ર પ્રસંગ હોય છે જ, પણ તે શિક્ષણીય સત્તાધારા શિક્ષા ત્રીજાવર્ગે પણ તે બે વર્ગોમાંથી કોઈપણ વર્ગને ઉભો કરેલો નથી. વસ્તુતાએ જો કે શિક્ષણીયવર્ગે જ
* પામે કે અમે તેમાં અને શાણપણદ્વારાએ શિક્ષા ખમ
કે પામે તેમાં ઘણો ફરક છે, કેમકે સત્તાધારાએ કરાતી શિક્ષકવર્ગને ઉભો ર્યો છે અથવા શિક્ષણીયવર્ગે જ શિક્ષકને શિક્ષક તરીકે માગી લીધો છે અને સ્વીકાર્યો ?
છે કે ખમાતી શિક્ષામાં હોટો અવગુણ એ હોય છે કે છે, પણ એની અસંગતિ લાગે તો તે નિવારવાનું
સાચો ડર તેમાં શિક્ષાનો હોય છે અને તે શિક્ષાના એ જ સ્થાન છે કે દરેક મનુષ્ય પોતાને નુકશાન
ડરથી ગુન્હાનો ડર થાય છે અને તેથી સત્તાધારાએ કરનારને શિક્ષા કરાવવા માગે છે. અર્થાત્ એક
થતા ન્યાયમાં કદાચ ગુન્હો ન્હાનો હોય અને સજા વખતનો જે પોતાના ગુન્હેગારોને સજા કરાવનાર
મોટી હોય તો તે ન્યાના ગુન્હાથી જેવું શિક્ષણીય વર્ગને થાય તે જ અન્ય વખતે પોતે બીજાના ગુન્હા કરે
ડરવાનું થાય છે તેવું નહાની સજા જે ગુન્હાને અંગે અને તેથી તે શિક્ષણીય થાય. એટલે શિક્ષણીય પોતે
થતી હોય તે ભયંકર ગુન્હો હોય તો પણ તે પોતાની મેળે આત્માર્થી અનગારની પેઠે અપરાધોને
ભયંકરગુન્હાથી તેટલો ડર સજાના અલ્પપણાને લીધે જાણી અપરાધના અવગુણો જે ભવિષ્યમાં થનારા
થતો નથી. અથવા તો જે બાબત અધમાધમ છતાં છે તેને સમજી તે ભવિષ્યના અવગુણોથી પોતાના
સજાના વિષયમાં જ ન લેવાઈ હોય તો કોઈપણ આત્માના બચાવ માટે શિક્ષા લેવા માટે જ જેમ
જાતનો ડર થતો નથી. એ બધાનું કારણ એ જ છે શિક્ષકને મુરબ્બી ગણી લે છે તેમ આ ભાવથ કે ગુહની અધમતાને લીધે ગુન્હો કરતાં ડરવાનું થતું શિક્ષણીય લોકો પોતાને શિક્ષા કરાવવા શિક્ષક અને
નથી, પણ સજાને લીધે જ ગુન્હાથી ડરવાનું થાય છે, શિક્ષાની માગણી કરતા નથી, પણ કાલક્રમે શિક્ષણીય અને આ જ કારણથી જગતમાં ગુન્હેગારોના ગુન્હાના