Sambodhi 2014 Vol 37

SR No.: 520787
Original Sutra Author: N/A
Author: J B Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2014
Total Pages: 230
Language: English, Sanskrit, Prakrit, Gujarati
Classification: Magazine, India_Sambodhi, & India
File Size: 25 MB

Page 161

153 vol. XXXVI, 2014 વર્ધમાન : પાણિનીય ધાતુપાઠના એક અપ્રસિદ્ધ વૃત્તિકાર અને ધનપાલ અનુકૂળ છે, તેથી ધનપાલ પણ સાયણ વગેરે વૃત્તિકારોની જેમ જ ધ્વન પાઠ આપે છે. એમ અર્થ થયો. આ પરથી લાગે છે કે આ ધાતુનો ધ્વનિઃ એમ પાઠ કરવામાં વર્ધમાન બધાથી જુદા પડે છે. મૃગ મળે ! મરતિ . (ગુ.ર૩૨) तथा च वर्धमानसुधाकरशिवस्वाम्यादयो भरेति शपा निर्देशाद् भृञ् भरणे इति भौवादिकस्य ग्रहणमिच्छन्ति / સાયણ નોંધે છે કે સનીવા..ભરપસનામું (7.2.49) સૂત્રમાં, સર એમ ગ્વાદિના રજૂ વિકરણથી ધાતુનો નિર્દેશ છે, માટે વર્ધમાન, સુધાકર, શિવસ્વામી વગેરે વૈયાકરણો, આ સૂત્રમાં ગ્વાદિ ગણના મૃત્ મળે ! ધાતુનું ગ્રહણ ઇચ્છે છે અને જુહોત્યાદિ કુમૃત્ર ધારણપોષાયો ! (મા.ધા.વૃ., પૃ.૩૮૮) ધાતુનો નિર્દેશ નથી એમ માને છે. આ સૂત્રથી રૂવન્ત તથા મૃગ પર વગેરે ધાતુઓનાં સન્નન્ત રૂપોમાં રૂદ્માગમ વિકલ્પ થતાં, વરિપતિ, વગૂતિ - એમ રૂપો થાય છે. આ સૂત્ર પરની કોશિકામાં પણ વર્ધમાનને સમર્થન આપે એવો સ્પષ્ટ અભિપ્રાય મળે છે : પર રૂતિ મૃ– રૂચેતસ્ય પૌવાદિસ્થ ગ્રામ્, શણ નિર્દેશાત્ સાયણ પોતે પણ આ અભિપ્રાય સાથે સંમત થતા જણાય છે. 10. પા પાને I fપતિ (પૃ.૨૪૬) 'पाघ्रा' इत्यादिना पिबादेशः / पिबेर्गुणप्रतिषेधः इति कात्यायनः / वर्धमानस्तु 'लोपः पिबतेः' इति તિર્ ગુણો ને રૂતિ aa તેઓ અહીં તો : fપવતેરી ક્વી(૭.૪.૪) સૂત્રમાંના ‘તોપઃ વિતે' ના આધારે દલીલ કરે છે કે પિવને ગુણ ન થાય. ગ્વાદિગણના આ પણ ધાતુને પામ્રા. / (7.3.78) સૂત્રથી “પિવ’ આદેશ થાય છે. કાત્યાયન આ સૂત્ર પરના ભાષ્યમાં કહે છે કે પિવને ગુણનો પ્રતિષેધ છે. ભાષ્યમાં વધારામાં કહ્યું છે કે પિવ અદન્ત છે માટે ગુણ ન થાય. કાશિકામાં પણ કહ્યું છે કે, ઉપવ એમ અકારાન્ત આદેશ છે, જે આઘુદાત્ત છે માટે ગુણ નહી થાયઃ पिबतेर्लघूपधगुणः प्राप्नोति, सः अंङ्गवृत्ते पुनर्वृत्तावविधिनिष्ठितस्य / (व्याडि-परिभाषा, 38) इति न भवति / अथवा अकारोऽयमादेशः, आधुदात्तो निपात्यते / આમ ઉપવને ગુણ ન થાય, એ વર્ધમાનના મત સાથે સાયણ, ભાષ્યકાર, કાશિકાકાર વગેરે સંમત થાય છે. 6 પ્રસવૈશ્વર્યયો: આ સવતિ 5 (પૃ.ર૬૨) वर्धमानस्तु साहचर्यनिरनुबन्धकपरिभाषयोरनित्यतामाश्रित्य लुविकरणत्वात् सौतिमपहाय सुवति (सवति ?) सुनोत्योर्द्वयोरपि ग्रहणमिति द्वयोरपीट्माह / तन्मते असावीत् इति भाव्यम् / 11.