________________
102 નીલાંજના શાહ
SAMBODHI વ્યા. સુધા. (પૃ. ૭૩, પા. ટી. નં. ૨) áવા શબ્દોના સમર્થનમાં, કીચqધકાવ્યના યમકને સંકે છેઃ कुर्वतीरुपलैस्तुङ्गैर्भुवनं नीचमूर्ध्वजैः । तस्या वनालीरन्वेति चित्रा नागचमूर्ध्वजैः ।।
આ પરથી એમ જણાય છે કે આ પ્રકારનાં નરઘાં (તબલાં) માટે કર્ધવ અને કર્ણ શબ્દ ઉપરાંત કર્ણન: શબ્દ પણ પ્રયોજાતો હશે.
ટીકાસર્વસ્વકાર સર્વાનંદ અને પદચંદ્રિકાકાર રાયમુકુટ કર્ધ શબ્દ વિશેના પોતાના મતના સમર્થનમાં વણદશનાનો મત જે રીતે ટાંકે છે તે, વર્ણદેશનાના કર્તાનું ગૌરવ વધારે એવી છે.
૨૨. મ. ઢો. તીર્થક્ષોશિl (૨-૧૦-ર૧) પ : કોશ
રીસર્વસ્વ (પI-, પૃ. ૨૪) : કોષો મૂર્ધન્ય: I તથા મૂર્ધન્યાને ધરઃ | कोशो दिव्ये धने पेश्यां कुड्मलासिपिधानयोः । पनसादिफलस्यान्तः कोषः शब्दादिसङग्रहः ॥ इति । काशा वाशा अमरकोशादयस्तालव्या इति वर्णदेशना । અમરશો. (1. ૨૫૪) સૂયતે શાતે કો: I વિવૃતિ. (II, 5. વરૂ૪) : વસૂયતે તૂયત તિ વોશ: I વિવરણ (II, 5. વરૂ૪) : તાવ્યોધોગ્રં દ્િ: अत्र केचित् कोषोऽस्त्रीत्यादिकम् अमरसिंहीय-श्लोकार्धं समनन्तरमूर्धन्योष्मोपधवर्गपठन्ति । વ્યા. સુધા. (પૃ. ૨Q) : ષોડસ્ત્રી સુષ્મત્તે પત્રે શાસિ |
जातिकोशेऽर्थसंघाते दिव्ये खड्गपिधानके ॥
तालव्यान्तोऽप्ययम् । સર્વાનંદ વષ: એમ મૂર્ધન્ય પાઠ આપે છે અને વર્ણદેશનાનો એથી જુદો મત કોણ: નોંધે છે “અ.કો.એમાં કોષ: શબ્દ અ.કો. ૨.૫.૩૭, ૨.૯.૯૧ માં અને ૩.૩.૨૨૧ માં એમ ત્રણ ઠેકાણે મળે છે, પણ સર્વાનંદની ટીકાસર્વસ્વમાં તેના અનેક અર્થ દર્શાવતો શ્લોક તથા તે અંગેનો વણદશનાનો મત
અ.કો.ના શ્લોક ૧.૧૦.૨૫ માં તીર્ષવોશિકા' શબ્દના સંદર્ભમાં મળે છે. વર્ણદેશનાના મતે તેનો તાલવ્ય પાઠ (શ:) થાય છે. અને તેના દૃષ્ટાંત તરીકે “અમરકોશ' શબ્દ આપ્યો છે.
વર્ણદેશનાના મત જેવો જ મત ક્ષીરસ્વામીના અમરકોશો. ટીકામાં, વિવરણ' માં અને વ્યા. સુધા. માં મળે છે. અપ્પયાર્યકૃત અમરપદવિવરણ (વો.૨ પૃ. ૫૩૪) માં સેશ: શબ્દનો અર્થ અને દષ્ટાંત
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
