________________
Voll. XX, 1996 जगत् की विचित्रता...
107 रुद्रो येन कपालपाणिपुटके भिक्षाटनं सेवते ।
सूर्यो भ्राम्यति नित्यमेव गगने तस्मै नमः कर्मणे । ४. कर्मग्रन्थ प्रथम रीका : देवेन्द्रसूरि :
मा भूककयोर्मनीषिजडयोः सद्पनिरूपयोः, श्रीमदुर्गतयो बलाबलवतोर्नीरोगरोगातयोः । सौभाग्याऽसुभगत्वसंगमजुषोस्तुल्येऽपिनृत्वेऽन्तरं,
यत्तत्कर्म निबन्धनं तदपि नो जीवं विना युक्तिमत् ॥ ५. भगवतीसूत्र १२/५.
कम्मओणं भंते जीवे तो अकम्मओ विभत्ति भावं परिणमई ।
कम्मओणं ज ओ णो अकम्मओ विभत्तिभावं परिणमई ॥ ६. आचारांग सूत्र, १ । ३ । १ :
कम्मुणा उवाही जायइ. ७. तत्त्वार्थ श्लोक वार्तिक, १९१ : ___ 'मलावृतमणेव्यक्तिर्यथानकविधेक्ष्यते । .. कर्मावृतात्मनस्तदवत्, योग्यता विविधा न किम् ॥' ८. उत्तराध्ययनसूत्र, ३/२, ३, ४, ६ : 'समावन्नाण संसारे, नाणा गोत्तासु जाइसु । कम्मा नाणाविहा कट्ट विस्संभया पया ॥ एगयादेवलोएसु, नरएसु वि एगया । एगया आसुरंकाय, अहाकम्मेहिं गच्छइ ॥ एगया खत्तिओ होइ, तओ चंडालबुक्कसो । तओ कीडपयंगो अ, तओ कुंथु पिवीलिया ॥ कम्मसंगेहि संमूढा, दुक्खिआ बहुवे अणा ।
अमाणुसासु जोणीसु, विणिहम्मंति पाणिणो ॥' ९. मिलिन्द-पज्हो पृष्ठ ६८, विभतिच्छेद पञ्हो
राजा आह - भन्ते नागसेन, यानि' मानि पञ्चायतनानि किं नु तानि नानाकम्मेहि निन्नत्तानि उदाहु एकेन कम्मेना'ति । नाना कम्मेहि महाराज निब्बत्तानि, न एकेनकम्मेनां'ति ।
ओपम्मं करोही'त्ति । तं किं मञ्जसि महाराज एकस्मि खेते नानाबीजानि वप्पेयं, । तेसं नानाबीजानं नानाफलानि निब्बत्तेय्यु'ति । आम भन्ते निब्बत्तेय्यु'ति । एवमेव खो महाराज यानि तानि पञ्चायतनानि तानि तानि नानाकम्मेहि निब्बत्तानि न एकेन कम्मेना'ति ।
कल्लो'सि भन्ते नागसेना'ति । १०. कर्मजं लोकवैचित्र्यं चेतना मानसं च तत् ।
-अभिधर्मकोष. ११. भारतीय धर्मोमा कर्मवाद :
मिलिन्द पञ्हो, पृष्ठ ६८, विमतिच्छेद पञ्हो : राजा आह - भन्ते नागसेन केन कारणेन मनुस्सा न सव्वे समका, अझे अप्पायुका, अजे दीघायुका, अञ्जे बव्हा बाधा, अञ्जे अप्पाबाधा, अञ्जे दुब्बण्णा, अञ्जे बण्णवन्तो, अछे अप्पेसक्खा, अजे महेसक्खा, अञ्जे अप्पभोगा, अञ्जे महा भोगा, अञ्जे नीचकुलीना, अञ्जे महाकुलीना,
