________________
સ
સૂત્રમાં ગણને ઉલ્લેખ થયા હોય તેા સૂત્રમાંના આદિ મુખ્ય શબ્દ અને બીજો એક એમ એનાં ઉદાહરણા આપવાની પ્રથા હેમચંદ્રાચાર્યે રાખી છે. દા.ત. કૌવાનામ્ (સિ.હૈ.શ. ૨.૪.૮૦)નાં દોથા અને છાયા એ એ ઉદાહરણાને નીચેના મ્લાકમાં વણી લીધાં છે :
पौणिक्ये क्रोडय एहि लाइये सूत्ये भोज्ये तिष्ठ मुञ्च भोजे । २
નિપાતનેાની બાબતમાં પણ આ જ પ્રથા સ્વીકારી છે.
લુપ્ત કે અપ્રચલિત પ્રયાગાનાં ઉદાહરણા પણ હેમચંદ્રાચાર્યે કાવ્યમાં વણી લીધાં છે. દા.ત. ૐ ચોર (સિ,હૈ.શ.−૧.૨.ર૯) એ સૂત્રના ૩ કૃતિ, ૐ કૃતિ અને વિતિ એ ત્રણે ઉદાહરણાને નીચેના શ્લેાકમાં વણી લીધાં છે.
उ ईयू' इति विति चाही
विभो इति प्रभाविति चाहात्र ઘણીવાર તા, જે વૈદિક પ્રયોગા કે વૈદિક દેવશાસ્ત્ર સાથે સંબધિત પ્રયાગા ભટ્ટિ કે રાવણાર્જુનીયકારે પણ પ્રયેાયા નથી તેમને પણ હેમચંદ્રે કાવ્યમાં વણી લીધા છે.
દા. ત.
इत्याह्नायके गुरौं ।
विनयी जनः ॥ २७
.
संचांय्य कुण्डपाय्य राजसूय क्रतौ । प्राणाय्यौ निष्कामास मते । धाय्यपाय्यसान्नाय्य निकाय्यम् ऋक्मानहविनिवासे । परिचाष्येापचाय्याऽऽनाय्यसमूह्यचित्यमग्नौ ।
(સિ. હૈ. શ. પ.૧૨૨–૨૫)
એ ચાર સૂત્રમાંનાં ઉદાહરણાને હેમચદ્રાચાયે` નીચેના શ્લેાકમાં વણી લીધાં છે. નેત્ર તુક્૩વાચ્ચŔવાચ્ચા સૂચવ્ निकाय्योपाय्यपुण्यानां भावी विश्वाप्रणाय्यकः ॥
देवि यद् द्रष्टुमैच्छत्वं धाय्यासान्नाय्यपावितान् । परिचाय्योपचय्यानाय्य समूह्यान् સવિત્યાન્ ।૨૮
નન્ સમાસની બાબતમાં તેના બધા જ અર્થાનાં ઉદાહરણ આપવાની નવી પ્રથા હેમચન્દ્રાચાર્યે આરંભી છે. દા.ત. અનિચેાથે રોવે (સિ.હૈ.શ. ૧.૨.૧૬)એ સૂત્રનાં યેવ એ ઉદાહરણ અને દૈવ એ પ્રત્યુદાહરણ નીચેના મ્લાકમાં વણી લીધાં છે
इहैव धर्मः सेोऽद्येव त्रेताऽांति वितते ॥ २८
જો એમાં ગણના ઉલ્લેખ હોય તો પ્રથમ શબ્દ અને બીજો એક શબ્દ એમ એનાં ઉદાહરણ લીધાં છે. દા.ત. નતત્પુરુષ ટ્યુબ્રાવેઃ (સિ. હૈ.શ. ૭.૧.પ૭)નાં અપટુતા વગેરે ઉદાહરણા અને પ્રત્યુદાહરણ નીચેના શ્લેાકમાં વણી લીધાં છે
रविण्यपताकृति पाथोजापटुत्वहृति तेजसि नृपः । सोऽथ धीप्रथिमितो जगदाबुध्याचतुर्यहरणः प्रचचाल ॥ ३०
