________________
જૈન સ્થાપત્ય
રમણલાલ નાગરજી મહેતા
ભારતીય જ્ઞાન પર પરની પ્રાચીનતા ખાખત શંકા નથી, પરંતુ આજના આ અ સર્પિણી યુગમાં આપણી જ્ઞાન સાધનાની પ્રાચીનતા તથા એક વાયતમાં ભિન્નતાનું દર્શીન સ્પષ્ટ હેાવા છતાં તેની તરફ આજે કંઈક નિષ્કાળજી રાખવાનું વલણ તેવામાં આવે છે, તે વલણ દૂર કરીને સ્વતંત્ર ભારતના નાગરિકાએ જ્ઞાનાવરણુંીય ક્રમને નાશ કરીને ચે.ગ્ય માર્ગ જ્ઞાન સાધના કરવા પ્રયત્ન કરવા વિકસાવેલાં લા. ૬, વિદ્યામં દિર તથા બીજી સસ્થાઓમાં સદગત શેઠશ્રી કસ્તૂરભાઈ લાલભાઇની દીર્ઘદૃષ્ટિએ અને વ્યવહાર કુશળતાને સુમેળ દેખાય છે,
×
ભારતીય જીવન દૃષ્ટિમાં ઇલોકમાં સુખની પ્રાપ્તિ અને પરલોકમાં મેક્ષ મેળવવાની પ્રવૃત્તિયાના નિર્ણય કરવાના પ્રયાસમાં અચકામાત્મક જગતમાંથી અનુભવ, સાધના અને જ્ઞાન સુખ તથા મેક્ષ મેળવવા માટે સામાન્યતઃ ત્યાગની ભાવનાતા અનુરાધ મતે જોવામાં આવે છે. તેના ફ્રલસ્વરૂપે આપણે ત્યાં સન્યાસી, શ્રમણ, સાધુ ત્યાદિ લોકેા તરફ બસ્રા સભાવ દેખાય છે.
ત્યાગની ભાવના અને પ્રવૃત્તિ સાથે સત્ય, અહિં'સા અને બ્રહ્મચર્યની ત્રયી જોડાઇને તેનાં મહત્ત્વનાં અંગો અપરિગ્રહુ અને અસ્તેય સાથેનાં પ'ચન્નાનું અવલંબન મુમુક્ષો માટે યોગના યમ નિયમોની માફક જૈન શાશનમાં આદરણીય છે. આ ત્યાગમય યાગ માના અનુયાયીઓ ભારતના વિભિન્ન પ્થામાં ધણા પ્રમાણમાં દેખાય છે.
ચેગ અને તપના પ્રભાવથી કેવલ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ મહાવીર સ્વામી પહેલાંના ત્રેવીસ દીકરાને થઈ અને તે નિર્દેશુ પામ્યા ચોવીસમાં તીર્થ"કર મહાવીર સ્વામીએ આ રા'નું અનુસરણ કર્યું, તેમના ગણ્ષાએ તથા મા પરપરાને સાધુ તથા સાધ્વીઓએ જીવનમાં મેટે ભાગે તથા શ્રાવકો અને શ્રાવિકાએ જેટલે ખને તેટલે મા માને મનુસરવાના માના પ્રયાસ કર્યાં ., તેની લાંબી યશસ્વી પર પરા છે.
યોગ માગ ને અનુસરનાર બૌદ્ધ, ચૈત્ર આર્દિ પરંપરાનું અધ્યયન ભારતમાં ગ મા નું મહત્ત્વ અને તેની સાથેના યમનિયમાદિ તરવાના સામાન્ય સ્વીકારની વિશ્વાશ ડૂમિકા દર્શાવે છે. અને તેમાં રહીને લોકકલ્યાણની સાથે પોતાનાં કલ્યાણના પ્રમના કરનાર મનેક મુનિનાં ચારિત્ર્યથી તે ઉજજનલ હાવાનું દેખાય છે.
[૦ તા. ૨૨-૧-૮૫ના રાજ લ, ૬. વિદ્યામ`દિરમાં શેઠશ્રી કસ્તુરભાઇ સ્મૃતિ વ્યાખ્યાન ળામાં એટલું વ્યાખ્યાન]
