________________
संपा० मुनि शोलचन्द्रविजय पश्य,घटपटोभयाऽभावीया प्रतियोगिता न प्रोक्तसम्बन्धेन घटत्वगतैकत्वेऽस्ति । किन्तु घटत्वपटंपत्व(पटत्व)घटपटोभयत्वैतद्गतत्रित्वेऽस्तीति तद्वारणम् । सम्बन्धकुक्षौ अमावस्याऽऽवासान्नाऽनवस्थोत्प्रेक्षाऽपि । इति सामान्याऽभावः ॥
अथ वैशिष्ट्याऽभावोभयाऽभावौ पूर्वमुपदिष्टौ तत्रास्ति मे संशयः । कः कः ।
निवेद्यते । 'नीलघटो नास्तो'त्ययमभावो नीलत्वविशिष्टधटत्वावछिन्नप्रतियोगिताक इत्युक्त्या 'नीलधटो नास्ति' इत्येतस्याऽभावस्य प्रतियोगिता किन्न नीलत्वघटत्वोभयावच्छिन्ना ? अस्ति चेत्, कथमयमुभयाऽभावान्नीलघटौ न स्त' इत्यस्माद भिन्न ? इत्येकः । अपरश्च 'नीलधटो नास्ति' इत्यस्याऽभावस्य प्रतियोगिता नीलघटे कुतो नाङ्गीक्रियते ! कुतो वा नाङ्गोक्रियते च पुनर्घटत्वमात्रं तदवच्छेदकम् ? इति ।
___ समुद्भूतस्त्वे(स्ते) न्यायशास्त्रानुकूलो बुद्धयङ्कुरः । यतोऽभिज्ञ इव पृष्टवानसि ।
तर्हि सामाधेय मनः ।
उच्यते । 'नीलधटो नास्ति' इत्यभावस्य न नीलत्वं घटत्वस्येव प्रतियोगिताबच्छेद कं, तस्य सामानाधिकरण्यसम्बन्धेन घटत्वस्य विशेषणत्वात् ।
तवं नीलत्वे किमायातम् ! - 'अवच्छेदके यद्विशेषण तदवच्छेदकताऽवच्छेदकमिति गीयते' इति वृद्धो पर स्या नोलत्वं नीलघटाऽभावस्य प्रतियोगितावच्छेदकताऽवच्छेदकं जातमिति न नीलघटाऽभावो नीलघटोभयाऽभावादभिन्न इति पश्य ।
गृहीतम् । ममापि तत्रभवतः प्रसादात् स्फुरितमस्ति, तद्वाच्यं वा ! निःशङ्कः ।
उच्यते । नीकत्वस्य घटत्वस्येव घटविशेषणत्वेऽपि नीलत्वघटत्वयोश्च प्रतियोगितावच्छेदकत्वेऽपि च न नीलघटाऽभावस्य नीलघटोभयाऽभावादभेदः सम्पयते । यतोभया(यत उभया)ऽभावीयप्रतियोगितावच्छेदकता नीलत्व-घटत्व-नीलघटोभयत्वैतत् त्रिषु पर्याप्ता । तत्पर्याप्त्यवच्छेदकं च तद्गतत्रित्वं भवति । नीलघटाऽ भावोया प्रतियोगिताऽवच्छेदकता तु नीलत्वघटत्वयोरेव, तत्प्रतीतावुभयत्वस्याऽभानात् । तथा तत्पर्याप्त्यवच्छेदकं च नीलत्वघटत्वोभयगतं द्वित्वमेवेति किमर्थ नौलत्वं सामानाधिकरण्यसम्बन्धेन घटत्वस्य विशेषणं कर्तव्यमिति !
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
