________________
लोककथा अध्ययननी पेतिहासिक भौगोलिक पद्धति ४९
कथा-पृथक्करण
___[Analysis of tale]] आ प्रमाणे अभ्यास अंगे प्राथमिक भूमिका तैयार थई गया पछीन चीजें कार्य छे ते कथाने मुख्य मुख्य कथा-सूत्रो (traits) मां विभक्त करवानु, आ मुद्दानी स्पष्टता मंगे लोककथान्वेषक स्टिथ टोम्सने ऐना 'फोकटेईल" नामना ग्रंथमा आ पद्धति अनुसार अनेक लोककथाओनो अभ्यास करनार एन्डरसन द्वारा विश्लेषित एक कथानुं उदाहरण आप्यु छे. मा कथा ते 'सम्राट भने पादरी' [The Emperor and Abbot]. आ कथा अंग्रेजी पर परामां King John and the Bishop नामनी कथा तरीके जाणीती छे'. __ आ 'सम्राट अने पादरी' नी कथानी सक्षिप्त रूपरेखा आ प्रमाणे छे -
सम्राट भने पादरी. सम्राट पादरीने अमुक प्रश्नो पूछे छे. भा प्रश्नोना उत्तर आपवा माटे सम्राट पादरीने अमुक मुदत आपे छे. आपेल मुदतमां उत्तरो न आपे तो देहांत दंडनु फरमान पादरीने स्थाने एनो कोई भरवाड मित्र [ के घंटीवाळो के अन्य सामान्य जन] एनो वेश धारण करी सम्राटने उत्तरो आपी आवे छे. सम्राट पासेथी पादरीनो छूट कारो,
एन्डरसन अनुसार उपर्युक्त कथामा मुख्यत्वे नीचे प्रमाणे त्रण अंगो छे. १. अन्तर्गत पात्रो २. समस्या भने ३. कथानकनी अन्य विगतो
एन्डरसन मा अंगोनां सूत्रो (traits) आ प्रमाणे मापे छे. १. पात्रो. [ The persons involved ]
(क) पात्रोनी संख्या. (ख) प्रश्न करनार व्यक्ति. (ग) जेने प्रश्न पूछवामां आव्यो छे ते व्यक्ति.
(घ) उत्तर आपनार व्यक्ति. RHHEIT877 ( The riddles ]
(अ) प्रश्नोनी (समस्यानी) सख्या
(ब) वास्तविक समस्याओ अने तेना उत्तरो १ फोकटेईल, स्टिथ टोम्प्सन, ईन्डियाना, १९४६, पृ ४३२ अने पछीनां
२. इंग्लीश अने स्कोटिश बेलेल्स, जे एफ. चाईल्ड. खड १० पृ. ४१० न.१५ आ कथा भारतीय कथापरपरामा 'राजा भोज भने गागो तेलो' नामे प्रचलित छे. एना तुलनात्मक अभ्यास अंगे जुओ-'आंधळे बहेरु', शोध अने स्वाध्याय, डो हरिवल्लभ च्. भायाणी. मुबई १९६५, पृ. २१८-१५७
