________________
रमेश बेटाई मनु सर्व वर्णोना नियत धर्मो आपवा छतां आपत्कालना एटले के कटोकटीना संजोगोना जे अपवाद आपे छे तेमां एटला बधा विकल्प ते आपे छे के तेने लीधे स्वाभाविक रीते सामाजिक नियंत्रणो हळवा बने छ । आनी पाछळ मनुमा जडतानो अभाव छे ते देखाई आवे छे अने कटोकटोमां लघुतम नियंत्रणो साथे व्यक्ति जीवी जाय ते मनुनो ख्याल स्पष्टपणे प्रतीत थाय छे । धर्मों, कर्तव्यो रूपे सामाजिक नियंत्रणो लादतां मनु व्यक्ति जीवे, स्वाभाविक जीवन जोवे, उत्कर्षकर जीवन जीवे. व्यक्ति अने समाज परस्पराश्रयी बनी परस्परने उत्कर्षकर बने ते ख्याल राखे छे ।
समाजमां रूढिप्रस्तता अने स्थगितता पेठां मनु पछी, तेनी पाछळना समयमा सामाजिक नियंत्रणो वधतां गयां । म नियंत्रणो माटे मनुना श्लोकोने तेना विस्तृत संदर्भ बहार सगवडिया रीते टांकवामा मावे तेमां मनुनो दोष तो भाग्ये ज काढी शकाय । भारतीय समाजमां बदलाता जता विशिष्ट अने विपरीत संजोगो वच्चे आ दूषणो मनु पछी पेठां अने वधतां गयां । ।
मनुना समाजविचारनां मुख्य तत्त्वोनी आपणे चर्चा करी । वर्ण अने थाश्रम, ऋण अने आचारना चार पाया पर आधारित भारतीयना जीवननी मा समाजरचनाना अनुसधानमा मनुना समाजविचारनां जे अगियार मुख्य तत्त्वोनी आपणे आलोचना करी तेना पछोना आलोचकोए बदलाती जतो सामाजिक परिस्थिति वच्चे मनुना समाजविचार पर पुनर्विचारणा न करी, तेनुं पुनर्मूल्यांकन न कयु अने साचा समाजविचारकोनी फरज न बजावी तेने परिणामे समाजमा सडो पेसतो गयो । पाछळना समाजे तथा समाजविचारकोए मनुना समाजविचारना चेतनतत्त्वने जतुं करी तेणे प्रतिनिधि रूपे आपेज सामाजविचार तथा समाजरचनाना हाडपिंजरने वळगी रहेवार्नु पसंद कयु अने तेने परिणामे समाजमां जडता, दांभिकता, वढिग्रस्तता भने स्थगितता पेसी गयां तेने माटे आद्य विचारक मनुने भाग्येज दोष दई शकाय । बाको मनुनी आ मूळ विचारणाना हाडर्पिजरने वळगीने पण भारतीय समाज विपरीत संजोगो अने आपत्तिमोना अंगावात सामे टको रह्यो छे, माजे पण घणे अंशे भारतीयना जीवनमा आ समाजविचार विद्यमान छे, ते तेनो गुणवत्ता तथा महत्तार्नु प्रपाण छे ।
