________________
कर्पूरमंजरी अने स्वामिभक्त सेवन कथाविध
चित्रसेन-पमावतीनी कथा जैन साहित्यमा अत्यन्त लोकप्रिय रहेली छ । विविधरासोनी रचना मध्यकालीन गुजरातीमां आ कथानकने आधारे थयेली छे । विनयसमद्र (इ. स. १५४७) भक्तिविजय (इ. स. नी सोळमी सदी), कल्याणचंद्र (इ. स. १५६२) हस्तिरुचि (इ. स. १६६०), विनयसागर (सत्तरमी सदी), वृद्धिविजय (इ. स. १७५२) रामविजय-रूपचंद (इ. स. १७५७), इत्यादि जैन कविकथाकारोए रासरूपे चित्रसेन-पद्मावतीनी वार्ता लखी छे । आथी स्पष्ट थाय छे के मतिसारे एना जमानानी पूतळी परना प्रेमनी लोककथा अने ऊडता घोडानी कथाने सांकळीने 'कर्पूरमंजरी'नी कथा आलेखी छे । कथासरित्सागरना रत्नप्रभालंभकना आठमा अने नवमा तरंगनी क रिका-कथानो पुरुषद्वेषिणो नायिका अने 'हाय-हंसी' कही द्वेषलोपनो नायक भने मित्रनो प्रत्युपाय ए अंश तथा 'कथासरित्सागर' ना मदनमंचूकालंचकना छट्ठा खंडनी अठ्यावीसमा तरंगना ब्रह्मदत्तना कथानकना चार घातना अंशनी साथे शिल्पदृष्टा सुदरी परना प्रेमन कथानक पूर्वाशरूपे सांकळोने 'चित्रसेन-पद्मावतीनो कथा'नुं घडतर थयु छे अने ए माळखामा पुरुषद्वेषिणीनो अंश बाद करी कपूरिकाकथाना ज एक बीजा ऊडता यंत्रोना अंशनो उपयोग करी मतिसारनी कस्मिंजरीनुं घडतर थयु छे । आम मतिसार कृत 'कर्पूरमंजरी' शिल्पदृष्टासुदरी तथा स्वामिभक्त सेवकना कथाबिना अभ्यासमां असाधारण महत्व धरावती वार्ताकृति छ ।
संदर्भ ग्रन्थोः १. श्री फा. गु. सभा त्रैमासिक अं१. ४. हिंदी साहित्यका लोकतात्त्विक अध्य
पु. ६. अंक १ मांथी उद्धृत मतिसार- यन (हिंदी) डॉ. सत्येन्द्र कृत कर्पूरमंजरी. सं. डॉ. भो. ज. ५. मोसन ऑव स्टोरीझ-टोनी अने पेन्झेर सांडेसरा मुंबई, इ स. १९११
(अंग्रेजी) २. राससाहित्य डॉ. भारती वैद्य
६. फोक टेईल्स स्टिथ थोमसन (अंग्रेजी) ३. जैन गुर्जर कवियो. श्री. चि. डा. ७. स्टेन्डर्ड डिक्सनरी ऑव फोकलोर-लीच
दलाल
(अंग्रेजी)
