________________
બાપાલાલ વૈદ્ય
અાગાહદાફાર કગુ, કેદ્ર૧, નીવાર રયામાકાદિ વર્ગને વૃધાવ્યો કહ્યા છે હેમાદિએ “કાવ્ય ગુ જ” કહ્યું છે અને આ ધાન્યના ગુણોમાં “શીત, લઘુ, વાતકર, લેખન, કપિત્તહર” ( -૧) આટલા ગુખ આયા છે સુશ્રુતે બધા વૃધાન્યના ગુણોમાં ઉબુ, કષાયમપુર, સત વિપાકમા , મૂન, બહનિષ્યન્ત (મવસગ્રહણ), વાન પિત્તપ્રકો’ આમ કર્યું છે તેનું ૮–૨).
વાભ આ ધાન્યોને હિમ, કફપિત્તહર માને છે ત્યારે સુશ્રુત ઉષ્ણુ, પિત્તાપ્રાપક ભાન છે આ દેખાતે વિરોધ છે હેમાદ્ધિ આ વિરોધને પરિહાર કરતા કહે છે કે
પા- કફન, મનિષદ, વધુ, લેખનવાદનું ઉષ્ણવીર્યમા દર્શન થાય છે શીતવ આવ્યું છે તે પગથી પિત્તન ૧ વાત સૃષ્ટ પિત્તને લઈને છે–વાતપિત્તોપST” આ રચનથી પિન નન કસસ પિરાને લઈને છે “#વિહત એની સાક્ષી પૂરે છે
વન્યતા નિતિ-'કૃશ્વિન નિ હાનિ અર્થાત મુધાન્ય એટલે હલકા ધાન્ય
યાદિ ધન્ય તૃષા જ તરસ્કૃતમ્ !” અર્થાત સુશ્રત જેને વૃધન્ય ગણે છે તેને બીજા તૃણધાન્ય, મુધાન્ય ગણે છે
વાગ, કોદરા, સામે, નભાર વગેરેને કુષભા ભને લીધા હોય પરંતુ એમા બધા કઠોળ (વિલ ઘો) ને સમાવેશ સુશ્રુતે કર્યો છે તે કઈ રીતે યોગ્ય નથી જ'
નિવયુગે માથાજમા જ બધા ધાને તેમજ મુધાને લીધાં છે તૃry જુદા જ આપ્યો છે પરંતુ આ તૃણવર્ગમા તૃણ ધાન્ય આપેલાં જોવામાં નથી આવતા શેરડી, કિસીર વગેરે તૃણ છે ચરકે દુન્ય શબ્દ વાપર્યો નથી, પરંતુ કેર–શયામાક વગેરેને શક ધામા નાખ્યા છે એ ઠીક કર્યું છે
મુધાન્ય કે સુદ ધાન્યમા પિષણ મલ્ય ઓછુ છે બેટી, બાવરે, કૈદરા, કાગ, નમારના ચાખા મકાઈ વગેરેમાં પાપણુમૂથ બહુ નથી જ-જવ, ઘઉની સરખામણીમાં
સુતે જુવાર જૂદ નથી આપી એ નવાઈ જેવું લાગે છે સુશ્રુતમા ife કે ચાલનારા જેવા શબ્દો જ નથી તે વખતે જુવાર ખવાતી નહિ હોય ?
કુધા ચરક
સુત
વાડ્મટ (અષ્ટાગ સગ્રહ) રોજ કેદરા
गदी સામાસામાં
वरुणपादिका
शान्तनु નિરમા સામાની જાન शिल्विका
उहालक નીવાર નમારના ચાખા
शिशिर
मधूलिका ૧ સુશ્રુતે સર્વપ્રાણિઓને માટે પધ્ધતમ એવા આહારની યાદીમા કુધા પણ ગણાવ્યા છે (જુઓ સે સ. ૨૦-૫) એ જ સૂચવે છે કે કુધાન્ય ફેકી દેવા જેવા નથી જ ગરીબ નો એ આહાર છે
