________________
मई २०११
१०५
हवे आमां जेने घटपदथी वाच्य बनावीओ छे तेने त्यारे ज अवक्तव्य कहेवानी वात ज क्यां आवी ?
वास्तवमां व्यंजनपर्यायने लगती आचार्य भगवन्तने सम्मत भंगप्रणालीमां पण 'स्यादस्त्येव घटपदवाच्यः, स्यान्नाऽस्त्येव घटपदवाच्यः, स्यादवक्तव्य एव घटपदवाच्यः....' अर्बु कथन करवामां त्रीजा भांगामां जेने घटपदवाच्य कहीओ तेने ज अवक्तव्य कहेवामां वांधो शुं? जेम भिन्नतानी सप्तभंगीमां अवक्तव्यत्व भिन्नताना अस्तित्व-नास्तित्वने आश्रित छे, ओकत्वनी सप्तभंगीमां ओकत्वना अस्तित्व-नास्तित्वने आश्रित छे, तेम प्रस्तुत स्थळे अस्तित्वना अस्तित्वनास्तित्वने आश्रित छे. तो जेमां स्वनिष्ठ अने घटपदथी निरूपित वाच्यतानुं कथन करीओ तेमां ज अस्तित्वने आश्रित अवक्तव्यतानुं कथन करीओ तो तेमां विरोध क्यां आव्यो ? ढूंकमां, आ रीते पण व्यंजनपर्यायमां त्रीजा भांगानो अभाव घटाववो सम्भवित नथी.
आम, आ गाथानो अभयशेखरसूरिजीओ कल्पेलो भावार्थ वास्तविकताथी घणो दूर छे ते समजी शकाय तेवं छे..
हवे आ गाथाना तात्पर्यनी विचारणा माटेना उपलब्ध साधनोमांथी ओक ज वस्तु आपणे जोवानी बाकी रहे छे अने ते छे पं. श्रीसुखलालजी कृत सन्मतितर्क-विवेचन. आम तो नयोपदेश (-उपा. श्रीयशोविजयजी) सप्तभंगीप्रभा (-श्रीविजयनेमिसूरिजी) जेवा ग्रन्थोमां पण आ गाथा- विवरण मळे ज छे. पण ते टीकानां वचनोनो अनुवादमात्र होवाथी टीकानी चर्चामां ज तेनी चर्चा पण समाइ जाय छे. जो के पं. श्रीसुखलालजीओ करेलुं आ गाथार्नु विवेचन पण टीकाने ज अनुसरे छे, तेथी ते विशे विशेषथी चर्चा आवश्यक नथी ज. पण आ विवेचनमां (पृ. २२३) बे वातो बहु महत्त्वनी छ :
१. आ गाथा- विवेचन लख्या पछी तेना पर तेओओ टिप्पणी करी छे - "अहीं प्रस्तुत गाथानो जे भाव लख्यो छे ते ज ग्रन्थकारने विवक्षित छे के नहि मे घणुं विचार्या छतां नक्की करी शकायुं नथी. टीकाकार श्रीअभयदेवसूरिओ अने श्रीयशोविजयजी उपाध्याये पण आ गाथानो अर्थ चोक्कस नथी लख्यो. तेमणे पण मात्र कल्पनाओ दोडावी छे. माटे विचारकोओ परम्परा जाणवा प्रयत्नशील थq."
