________________
जून २००८
चाउज्जाम ना चोथा अङ्गरूपे पञ्चव्रतनां छेल्लां बे व्रतोनो बहिद्धादान-वेरमणंरूपे शा माटे समावेश कर्यो ?
आना अनुसन्धानमां एक अतिप्राचीन छतां प्रायः अप्रसिद्ध एवा इसिभासियाइं सूत्रने आश्रयीने काईक विचारीए. १९४२ना आ आगमना पोताना सम्पादनमां शुब्रिगे ध्यान दोर्यु छे के, ४५ प्रत्येकबुद्धोमांना प्रथम (प्रायः अनिर्ग्रन्थ) एवा नारद ऋषिना अधिकारमा तेमनां प्रथम त्रण व्रतो तो प्राणातिपात विरमण व.ज छे, परन्तु चोथु व्रत अब्बंभ-परिग्गह नामक कर्तुं छे. आ वात भगवान महावीर पहेलांनी चार व्रतोनी परम्पराने पुष्टि आपे छे.
__ आ ज सूत्रना ३१मा पासिज्ज-नामज्झयणं मां पार्श्व ऋषिना उपदेशोनो समावेश कर्यो छे. तेना बे पाठो छे. तेमां प्रथम पाठमां लोक-गति-कर्मविपाकादिनुं वर्णन छ ज्यारे बीजा पाठमां प्राणातिपातथी यावत् परिग्रह पर्यन्तनुं वर्णन छे परन्तु मैथुननी वात ज करवामां आवी नथी. तेथी एवो सन्देह थाय छे के ब्रह्मचर्य ते व्रतोमा समाविष्ट हतुं के नहि ? आना पछी एवं विधान छे के - जे निर्ग्रन्थ ज्ञानी अने चाउज्जामथी संवृत छे ते आठ कर्मोने फरी बांधतो नथी. अहीं शुब्रिग कहे छे के, '३१मा अध्ययनना बीजा पाठने अनुसारे तो इसिभासियाइं सूत्र ऐतिहासिक छे.'
परन्तु अहीं द्रष्टव्य ए छे के आ सर्वप्रथम आगमिकसूत्र छे जेमां चाउज्जामनो सम्बन्ध निर्ग्रन्थ साथे दर्शाववामां आव्यो छे अने ते पण पास नामना साधु साथे के जे कदाचित् २३मा तीर्थङ्कर पार्श्वनाथ पण होई शके. ____ (हवे बौद्धग्रन्थोने आश्रयीने चर्चा करीए.) .
पूर्वे निर्दिष्ट सामञलफलसुत्तनी जेम दीघनिकायनां बीजां पण बे सूत्रो चातुयाम संवरना आपणा अभ्यास माटे उपयोगी छे. ते बन्नेनुं नाम सीहनादसुत्त छे. तेमनो विषय 'निर्वाणप्राप्ति माटे साधुजीवनमां कराता स्वनिग्रहना गुण-दोषो' छे.
अहीं, प्रथम कस्सपसीहनाद सुत्त (क्र.७)मां चातुयाम संवरनी कोई चर्चा नथी, परन्तु मात्र बुद्धे निग्रोधनामक भिक्षुनो अछडतो उल्लेख को छे जेनी कथा उदुम्बरिकासीहनाद सूत्र (क्र.२५)मां छे. आ सुत्तमां चातुयाम संवरनुं प्रायः तेवू ज वर्णन छे जेतुं स्थानाङ्गसूत्रमा छे, परन्तु तेमां निग्गंथ नातपुत्त के बीजा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org