________________
विरल विद्यापुरुष श्रीहरिवल्लभ भायाणी
__कुमारपाळ देसाई
समग्र देशमां गुजरात विशेष समृद्ध छे, एना हस्तप्रतोमां सचवायेला विपुल ज्ञानराशिथी. समस्त देशमां गुजरात सौथी रंक छे, एणे करेली ए विपुल साहित्यसमृद्धिनी उपेक्षाथी. आपणा हस्तप्रतभंडारोमां पडेली हजारो हस्तप्रतो अभ्यासी-संशोधकनी राह जोईने बेठी छे. आवी हस्तप्रतो ज्ञानभंडारनी दीवालोमांथी बहार आवे अने गुजरातनो ज्ञानप्रकाश ग्रंथरूपे प्रगट थाय ते माटे आजीवन चिंता सेवनार श्री हरिवल्लभ भायाणीनी विदायथी गुजरातमां कोई रीते न पुराय तेवो शून्यावकाश सर्जायो छे. विद्याजगतमां तेओ 'भायाणीसाहेब'ने नामे विशेष जाणीता, पण ए मात्र ज्ञानोपासनाना ज मार्गदर्शक तरीके नहीं, एकनिष्ठ संशोधक के नीवडेला सर्जकने जीवनोपासना- अमृत आपनारा हता. मध्यकालीन गुजराती साहित्यना अभ्यास अने संशोधन माटे एमणे अविरत पुरुषार्थ को. आ साहित्य संशोधित थईने प्रकाशित पामे तेने माटे सतत प्रयास करता. नवा नवा युवानोने संशोधन-कार्यमां प्रेरवा बराबर जोतरता. अने वखतोवखत प्रोत्साहन आपq ते एमनुं काम. क्यारेक विद्यार्थी प्रमादवश काम न करतो होय तो मीठी टकोर करीने विद्यार्थीने फरी आगळ वधारता. गुजरातना अनेक संशोधकोने भायाणीसाहेब- मार्गदर्शन मळ्युं छे. एमना अवसानथी गुजरातनी साहित्य-संशोधन प्रवृत्तिने कळ न वळे तेवो आंचको लाग्यो छे.
गुजरातना आ विद्या-तपस्वीए अनेकविध विद्याशाखाओमां समृद्ध प्रदान कर्यु छे. भाषाविज्ञान, क्षेत्र होय के प्राकृत-अपभ्रंश साहित्य होय, विवेचन होय के संपादन होय, पण जे विषयमां भायाणीसाहेबनी प्रतिभानो स्पर्श थतो, त्यां ऊंडाण अने उत्कृष्टता एकसाथे संवाद साधतां. मूळ तेओ संस्कृतना विद्यार्थी. संस्कृतमां अने अर्धमागधी विषय साथे एम.ए. थया हता, पण एमनी विद्याओनो व्याप सतत वधतो गयो. प्राकृत अने अपभ्रंश भाषाओना तज्ज्ञ बन्या. नवमी शताब्दिना कवि स्वयंभूदेव-रचित अपभ्रंश
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
