________________
प्राकृत प्रयोगोनी पगदंडी पर
ह. भायाणी १. अर्धमागधीमां प्राप्त प्राचीन शब्दप्रयोगो
'अनुसंधान-६' मां अमा. ०मीण प्रत्ययवाळां प्राचीन रूपो विषे ध्यान खेंच्युं हतुं (पृ. ७६-७८ ) । के. आर. चंद्राए खेतन/खेयन्न (सं. क्षेत्रज्ञ) वगेरेनी प्राचीनता विषे लख्युं छे । अहीं तेवा ज बीजा थोडाक प्राचीन प्रयोगो नोंधुं छु । (१) 'उउ-बद्ध', 'उडुबद्ध'
पिनि. २४, ओनि. २९६, ३४९, ६६०, ओनिभा. १२३, १७५मां उउबद्ध अने ओनि. २७मां उडु-बद्ध 'वर्षाकाल सिवायनो आठ मासनो, शियाळा तथा उनाळानो समय' एवा अर्थमां वपराया छे । जेम के
'गच्छम्मि एस कप्पो वासावासे तहेव उउ-बद्धे ।' (ओनिभा. १२३) .
पेरिसना डॉ. नलिनी बलबीरे आ प्रयोगनी विचारणा करतां पालि साहित्यमां पण उतुकाल शब्दनो आवा ज अर्थमा प्रयोग थयो होवानुं बताव्यु छे (एक अंगत पत्रमां) । उउ-बद्ध के उडु-बद्ध - संस्कृत पूर्व रूप तो ऋतुबद्ध छे. एनो उपर्युक्त अर्थ कई रीते निष्पन्न थयो ते विचारणीय छ । ऋतुनो 'वर्षाऋतु' एवो रूढ अर्थ थयो होय (जेम अरबी-फारसी मौसम 'ऋतु' परथी अंग्रेजीमां Monsoon 'वर्षाऋतु')। पण पालि प्रयोगनो खुलासो आथी मळतो नथी । परंतु आवो विशिष्ट शब्दप्रयोग समानपणे जैन अर्धमागधी आगमोनी भाषामां तथा बौद्ध पालि आगमोनी भाषामां मळे छे ए हकीकत सूचक छ । (२) 'पुरिसादाणीए'
'समवायाङ्ग', 'कल्पसूत्र' तथा 'उत्तराध्ययन' मां (छठा अध्ययनना उपसंहारना चूणि अने शान्त्याचार्यनी टीकामां आपेला पाठांतर अनुसार) तीर्थंकर पार्श्व, 'पुरिसादाणीए' एवं एक लाक्षणिक विशेषण मळे छे. जैन परंपरामां 'पुरुषादानीय' एटले के 'उपादेय पुरुष', 'आप्त पुरुष' (पासम.) एवो अर्थ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org