________________ પર : રાજ મારીને અને ચાર્તિઓને પશિ તેમની મારફન સ્વકિર્તવ્યનિષ્ઠ રાખી શકે નમ્ર સેવકો બનાવી શકે તથા તે છે 1 મહાશાસન જ તેમની મારફત પ્રજાના સર્વ પ્રકારના મતાઓનું પણા નેતૃત્વ ચલાવરાવી શકે. આ ઉપરથી એવી શંકાકુશંકામાં પડવાની આવશ્યકતા નથી કે, “આ કાળે આવી મહાગુરુકુળ સંસ્થાનું એવું તેજ નથી. આવા તેના નેતા નથી. માટે હવે નાથી લાભ શો? અને, તેનું અસ્તિત્વ ટકાવવામાં ફાયદ્ય શો?" આ જાતની માનસિક વિચારણા પલ ન આવવી જોઈએ. કેમ કે: અત્યારે પ્રથમના વખતના જેવા સ્ત્રી, પુરવા, ઝાડો.. જમીનમાં રસ કસ, વિગેરે નથી, માટે આપણે હાથ જોડીને બેસી રહેતા નથી, પણ જે છે, તેનાથી ચલાવીને કર્તવ્ય કરીએ છીએ, તે પ્રકારે - જે કાળ જ પરિસ્થિતિ હોય, તેમાંથી પણ તે કાળની દૃષ્ટિએ જે વિશિષ્ટ વ્યક્તિ મળી આવે, તે જ ને કાળ માટે પૂરા યોગ્ય મહાપુરુષ જ સમજી લેવા જોઈએ. તેની નિશ્રા, એ જ ગરરૂપ હોય છે. તેમાંથી જ કામ લેવાનું હોય છે. જેમ આ પણ કાળને અનુરૂપ હોય છે, તે પ્રમાણે બીજા ઘણાં પલ કાળને અનુરૂપ જ હોય છે. એટલે જ તવા મહાપુરુષની સવોપરિ શ્રેષ્ઠતા અખંડિત રીતે ટકી શકે છે. જો કે કાળદોષ લીધે જેટલી વૃાતા આવી છે, તેના પ્રમાણમાં મહાશાસાની શિસ્ત અને આજ્ઞાનો ભંગ કરી ઝનક મતા, પંથો, ધમાં, સંપ્રદાયો, દર્શન, ધર્મશાસન, સાંસ્કૃતિક બુદ્ધિભેદ, વિગેરે પ્રચલિત થઈ જવાથી કેટલેક અંશ માનવ જાતિમાં જે અરાજકતા ઉત્પન્ન થઇ છે, તેના પ્રમાણમાં પાપ વધ્યું છે. પુણ્યબળ ઘટયું છે. માનવજાત અને પ્રાણીઓના જીવન કલુપિત અને દુ:ખી થયા છે. નબળા અને પરાભવ પામનારા થયા છે. એ પરિણામ મેર જ છે. છતાં, જે કાંઈ પણ મહાશાસનનો પ્રભાવ જેટલે અંશે પ્રકાશવંત છે, તેટલે અંશે જ માનવોને અને પ્રાણીઓને સુખ મળે છે. અણુ પ્રમાણ પણ મહાશાસનનું તેજ કિરણ ઝાંખુ પડે કે - અનંત જીવોને કાંઈને કાંઈ હાનિ થાય જ. આ 242 4 જેવો જ હિસાબ છે. છતાં, તે જ શરણ છે. તે જ ગતિ છે. તે જ ત્રાણ છે. તે જ આધાર છે. તે જ આશરો છે. માટે તે જે કાળે જેવા રૂપમાં સુસંગઠિત, સુશિસ્ત, સુવ્યવસ્થિત રહી શકે તેવા રૂપમાં રાખવા માટે - તન-મન-ધન સર્વસ્વનો ત્યાગ સદાયે માનવજાતે આપ્યા જ કરવાનો છે, સઘય મહાપ્રયાસો કરવાના જ છે. સર્વોત્કૃષ્ટ જીવન જીવવાની દઢ આગ્રહ રાખ્યા જ કરવાનો છે. આ જ સાચો સત્યાગ્રહ છે. બાકી તો સત્યાગ્રહને નામે કેવળ સત્યાગ્રહાભાસ ચાલી રહેલો સમજવો જોઈએ, તેના પ્રત્યેની ફરજ બજાવવામાં શકિત છૂપાવનાર ગુનાપાત્ર છે. આ ઉપરથી સહેજે જ સમજી શકાય તેમ છે કે, આ મહાશાસનમાંથી જે જે નવા દર્શનનો ઉભા થવાથી તથા નવા નવા ધર્મશાસનો ઊભા થવાથી તથા દિગનર, સ્થાનકવાસી, તેરાપંથી, એકાંત નિશ્ચયનયમતી તથા બીજા નાના મોટા સંપ્રદાયો, મતો, પંથો, ઉભા થવાથી જે બુદ્ધિભેદ ઉત્પન્ન થયા છે, તેથી વિશ્વ કલ્યાણના માર્ગમાં એક અનર્થકારી બુદ્ધિ ભેદ્યત્પાદક વિનો ઊભા થાય છે. તેથી, સર્વની ફરજ છે કે, દરે કે મહાશાસનના સાંગોપાંગ વફાદાર બની જવું જોઈએ અને મતો પંથો ઊભા ન કરવાં તે પણ એક વફાદારી છે. પરંતુ, આજે જે રીતે ધાર્મિક અને જ્ઞાતિ - જાતિઓના સામાજિક ભેદ - ભાવો ભૂલી જવાનો ઝેરી પવન ફેલાય છે, તે રીત એકતા - શંભુમેળો કરી નાખવામાં મહા અનર્થ છે. આજની આ એકતા મહાશાસો વફાદારી ખાતર, મહાશાસન તરફની બુદ્ધિભેદ દૂર કરવા ખાતર કરવામાં આવતી નથી. પરંતુ, તે એકતા, માનવ જીવનમાં અનાત્મવાદને સ્થાન અપાવી આત્મવાદના પાયા ઉખેડવા માટે છે. યા મહાશાસનમાંથી પ્રાચીન કાળમાં જુદા પડેલા કોઈ અંક બહાર ધર્મ વિ. વ્યાપક કરી, મહાશાસનનો પ્રભાવ વધુ મંદ પાડવા પ્રયત્નમાં, તે જાતની મહાનાશાત કરવા પ્રયાસમાં સહાય લેવા માટે તે એ કતા કરવામાં આવે છે, જે ભયંકર રીતે વિનાશક છે. જે જરાપણ સહકાર પાત્ર નથી, ઉત્ત• પાત્ર નથી, ઉપાદય નથી. તેથી