________________
પદયાત્રા સંધની આધ્યાત્મિક પરિમલ
[ ૧૨૭] આત્માને મનનું સાધન અનુકૂળ થવાથી સાધ્યકાર્ય સન્મુખ પ્રેરે છે; આમ હોઈ સૂરિજીએ ઠીક જ કહ્યું છે કે જિનક્તિ તત્ત્વ ઉપર રુચિ કરીને આ મનુષ્યજન્મને સફળ કરે; આ સમ્યગદર્શનરૂપ સ્વગુણ પ્રાપ્ત થવાથી આત્મા એક અપૂર્વ આનંદની વાટિકામાં વિહરે છે અને તેના આનંદરસનું પાન કરે છે.
પ્રસ્તુત સુંદર રાગમાં આવા અપૂર્વ ભાવસૂચક પૂજાનો ભાવ વારંવાર વિચારવાથી આત્માને બહુ જ લાભ થાય તેમ છે. શાસ્ત્રના આશયો, વિવિધ પ્રકારે જુદી જુદી પ્રકૃતિબદ્ધ આત્માઓને માટે શાસ્ત્રકારે બહુ જ વિચાર કરીને પ્રયોજેલા છે; તેમાં સુંદર રાગથી ગાનતાનમાં લય પામતી આ પૂજા પણ પ્રાણીઓને પોતાના અધિકાર પ્રમાણે, તેના આશાનું સ્વરૂપ વિચારતાં, કર્ણોને અમૃતપાન કરાવતી, ચિત્તમાં આત્મજાગૃતિ કરાવે છે. જ્યાં સુધી આવી આત્મજાગૃતિ થતી નથી ત્યાં સુધી તે પ્રાણીઓની–વસ્તુસ્થિતિએ સુષુપ્તિ દશા છે–તેમ જ્ઞાનીજને સ્પષ્ટપણે કહે છે. તે સાથે એ પણ વિચારવાનું છે કે ઉત્તમ ભાવનાપૂર્વક સંઘસમુદાય તીર્થપ્રતિ સાથે મળીને જાય અને તેમાં આવા આલંબને મળે–જેથી તેવા આલંબને અને સંગેની વચ્ચે જ આમજાગૃતિ થવી વિશેષ સંભવિત છે; કેમકે તીર્થ એ પુષ્ટાલંબન છે, છતાં એ આલંબન જુદા જુદા પ્રકારના શુભ સંયોગો પર આધાર રાખે છે. એ શુભ સંયોગને બની શકે તેટલી રીતે એકત્ર કરી–એ આલંબન ગ્રહણ કરવાથી ધારેલું કાર્ય સફળ થાય છે. એ પણ ભૂલવું જોઈતું નથી કે એકત્રિત સંગેથી તીર્થક્ષેત્ર તરફ શુભ ભાવનાથી પ્રયાણ કરતાં, એક નહિ પણ અનેક જીવોનું આડકતરી રીતે કલ્યાણ થાય છે, પણ બહુધા આવી સ્થિતિમાં પ્રાણુઓનું ચિત્ત, સાધ્યબિંદુ ચુકી જાય છે અને અમૂલ્ય સમય નિરર્થક બનાવે છે. સંઘસમુદાયની આવી સ્થિતિમાં તેની વ્યવસ્થાને કેટલીક રીતે કેળવવાની જરૂર છે; સંઘયાત્રા અનેક પ્રાણીઓને સમ્યગ્દર્શનના કારણરૂપ ઉચ્ચ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરાવનારી હોવા છતાં, સુંદર વ્યવસ્થાના અભાવે નિકૃષ્ટ પણ થઈ જાય છે. સુંદર વ્યવસ્થા ગોઠવવાથી પ્રાણીઓને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
