________________
[ ૧૦૪ ]
જૈન દર્શન મીમાંસા
આધાર છે, અને તે મુજબ તેના સબંધ અને સ્થિતિબંધ થાય છે. ભાવક તે આત્માના પરિણામ અને દ્રવ્યકમ તે કર્માંના પરમાણુઓ-એ ઉભયના સમાગમથી જૈન દર્શનના કર્મવાદ પ્રવર્તે છે. નાટ્યશાસ્ત્રમાં જૈનાચાર્યાએ વુદ્ઘરો 7ોયમ્, કૌમુદ્રી મિત્રાળ-વગેરે નાટકા બનાવેલાં છે, પરંતુ તે મુખ્યત્વે કરીને આત્મા અને કની ફીલસુફીથી ભરેલા છે. પાત્રા પણ તેવાં જ કલ્પેલાં છે. સિદ્ધર્ષિ ગણી જેવા સમર્થ વિદ્વાને તે ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથાનો સોળ હજાર લેાકને ગ્રંથ બનાવી કાદમ્બરીની જોડમાં બેસવાના પ્રસંગ સાધ્યો છે એટલું જ નહીં, પરંતુ ભવાટવી ઉલ્લંધન કરવાને પાત્રા એવા સુંદર અને વિશાળતાવાળા કલ્યા છે, અને તે દ્વારા આધ્યાત્મિક સામગ્રી એવા ઉચ્ચ સ્વરૂપમાં રજુ કરી છે કે જૈન દર્શન તે માટે ગૌરવાન્વિત છે.
પ્રાચીન લેખ સંગ્રહના જે એ ભાગે! હમણાં બહાર પડ્યા છે તેમાં જૈનોના પુષ્કળ પ્રાચીન શિલાલેખા દષ્ટિગાચર થાય છે. ભૂતકાળના પ્રાચીન અવશેષ। તરફ દષ્ટિ કરતાં જૈન રાજા ખારવેલની ગુફાઓ, આખુંગિરિ ઉપરનું પાશ્ચાત્ય સશેાધકને પણ અજાયખી પમાડે તેવુ કાતર કામ, શત્રુંજય ઉપર પર્વતમાંથી કાતરેલી અદ્ભુતજીની પ્રતિમા વગેરે–જૈતાનુ સ્થાપત્ય અને શિલ્પકળા સંબંધમાં ઉચ્ચતા હોવાના અવશેષો રજુ કરે છે. જો કે વર્તમાન જૈન જીવન તે સંબંધમાં તદ્દન ખેદરકાર છે, અને કળાવિહીનતા ઉભી થતાં શિલ્પની પ્રાચીનતા તરફના લક્ષથી પણ દૂર છે. સ્યાદ્વાદ એ જૈન દનનું મુખ્ય અંગ છે. સ્યાદ્વાદ એટલે વારંવાર જુદું જુદું એક જ બાબતમાં ખેલવું એમ નહીં. તેમ જ કેટલાક અણસમજથી અકરે છે તેમ દૂધ અને દહીં બન્નેમાં પગ રાખવા તેમ પણ નહિ, પરંતુ વસ્તુમાત્રને જુદા જુદા દૃષ્ટિબિંદુથી તપાસવું-એ તેના અર્થ છે. વસ્તુના એક જ દ્રષ્ટિબિંદુનુ કાઈ પણ વિવેચન કરે તે! ખીજી દષ્ટિ પણ સાથે તપાસે!-એમ જૈન દર્શન કહે છે. ટૂંકામાં વાદી પ્રતિવાદી મનેની જીમાની લેવી એ કોઈની પરિભાષામાં સ્યાદ્વાદના અર્થ સમાય છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
