________________
જીવ અને પંચ પરમેષ્ટી
૧૭૯ જરા સરખો પણ ખ્યાલ નથી આવી શકે. આપણું અને ગીએની યોગ્યતા વચ્ચે મોટું અંતર છે. આપણે વિષયના ગુલામ, લાલચના પૂતળા અને અસ્થિરતાના કેન્દ્ર છીએ. આથી ઊલટું ગીઓને મન વિષયોનું આકર્ષણ કઈ ચીજ નથી; લાલચ તો એમને સ્પશી પણ નથી શકતી; તેઓ તે સ્થિરતાના સુમેરુ જેવા હોય છે. આપણે થોડા સમય માટે પણ મનને સર્વથા સ્થિર નથી રાખી શકતા; કેઈનું કડવું વેણ સાંભળીને મારવા-મરવા તૈયાર થઈ જઈએ છીએ; નજીવી વસ્તુ ખવાઈ જતાં જાણે આપણે પ્રાણ નીકળી જવા માંડે છે; સ્વાર્થોધતાને લીધે બીજાની વાત તે શું કરવી, ભાઈ અને બાપને પણ આપણે દુશ્મન માની લઈએ છીએપરમયોગી આ બધા દોષોથી મુક્ત હોય છે. જ્યારે એમની આંતરિક દશા આટલી ઊંચી હોય છે, ત્યારે એમની ઉપર જણાવ્યા મુજબની લેકેદાર સ્થિતિ થાય એમાં કશી નવાઈ નથી. સામાન્ય ગસમાધિ કરનારા મહાત્માઓને અને ઉચ્ચ ચારિત્રવાળા સામાન્ય માણસને પણ જેટલે મહિમા–પ્રભાવ જોવામાં આવે છે, એને વિચાર કરવાથી અરિહંત જેવા પરમેગીની લે કેત્તર વિભૂનિ માટે સંદેહ નથી રહેતો. થવહાર અને નિશ્ચયદષ્ટિએ પાંચેનું સ્વરૂપ
પ્રશ્ન : વ્યવહાર (બાહ્ય) અને નિશ્ચય (આત્યંતર)એ બને દૃષ્ટિએ અરિહંત અને સિદ્ધનું સ્વરૂપ કેવું હોય છે?
ઉત્તર : આ બને દૃષ્ટિએ સિદ્ધના સ્વરૂપમાં કશો ફેર નથી. એમને માટે જે નિશ્ચય છે એ જ વ્યવહાર છે, કારણ કે સિદ્ધ અવસ્થામાં નિશ્ચય અને વ્યવહારની એક્તા થઈ જાય છે. પણ અરિહતની બાબતમાં આવું નથી. અરિહંતને શરીર હોય છે, તેથી એમનું
વ્યાવહારિક સ્વરૂપ તે બાહ્ય વિભૂતિઓ સાથે સંબંધ ધરાવે છે, અને નિશ્ચય સ્વરૂપને સંબંધ આંતરિક શક્તિઓના વિકાસ સાથે હોય છે, તેથી નિશ્રયદષ્ટિએ અરિહંત અને સિદ્ધનું સ્વરૂપ એકસરખું માનવું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
