________________
૧૧૪
જિનતત્ત્વ
પ્રભાવનાના “નિશ્ચય પ્રભાવના” અને “વ્યવહાર પ્રભાવના” એવા બે પ્રકાર બતાવવામાં આવે છે. નિશ્ચય પ્રભાવનાની સમજણ આપતાં કહેવાયું છે;
सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्ररत्नत्रयप्रभावेन आत्मनः
प्रकाशन प्रभावनम्। (સમ્યગ્ દર્શન, સમ્યમ્ જ્ઞાન અને સમન્ ચારિત્રરૂપી રત્નત્રયના પ્રભાવથી આત્માને પ્રકાશમાન કરવો એનું નામ પ્રભાવના છે.)
विज्जारहमारूढो मणोरहपएसु ममई जो चेदा।
सो जिणणाणपहावी सम्मदिट्ठा मुणेयब्बो।। (જે આત્મવિદ્યારૂપી રથ ઉપર આરૂઢ થઈને જ્ઞાનરૂપી રથના માર્ગમાં ભ્રમણ કરે છે તે જિનેશ્વર ભગવાનના જ્ઞાનની પ્રભાવના કરનાર સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ છે એમ કહેવાય છે.)
मोहारतिक्षतेः शुद्धः शुद्धाच्छुद्धतरस्ततः ।
जीवः शुद्धतमः कश्चिदयस्तीत्यात्मप्रभावना।। (મોહરૂપી શત્રુનો નાશ કરતાં જઈ શુદ્ધમાંથી શુદ્ધતર અને શુદ્ધતરમાંથી શુદ્ધતમ ભૂમિકા ઉપર પહોંચવાનો પુરુષાર્થ તે આત્મપ્રભાવના છે.)
વળી કહેવાયું છે કે વ્યવહારરૂપ પ્રભાવનાના ગુણથી મિથ્યાત્વ તથા વિષય-કષાય વગેરેના વિભાવનો નાશ કરીને શુદ્ધોપયોગ દ્વારા પોતાના શુદ્ધાત્માને પ્રકાશમાન કરવો એનું નામ પ્રભાવના છે.
આમ, પ્રભાવના એટલે પ્રગટ કરવું, પ્રકાશિત કરવું, ઉઘાત કરવું. આ પ્રમાણે પોતાના જ્ઞાનને નિરંતર વધારતા જવું અને નિશ્ચિયષ્ટિએ પ્રભાવના કહેવામાં આવે છે.
વ્યવહાર પ્રભાવના એટલે એવી ધર્મક્રિયા કે જેનાથી ધર્મનો પ્રભાવ વધે એટલે કે ઘણાં લોકો ધર્મ પ્રત્યે આકર્ષાય.
ઘર્મનો પ્રભાવ ઘણી જુદી જુદી રીતે થઈ શકે છે. એટલે પ્રભાવનાના જુદા જુદા પ્રકાર દર્શાવવામાં આવે છે.
સંસારમાં તરણતારણની દૃષ્ટિએ ચાર પ્રકારના જીવો બતાવવામાં આવે છે. કેટલાક એવા જીવો હોય છે કે જે પોતાના આત્માનું કલ્યાણ કરી શકે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
