________________
નવકારમંત્રનું પદાક્ષર સ્વરૂપ
૩૩૯ મહાવ્રતોને, ત્રણ “લકાર ત્રણ લોકને, ત્રણ હકાર આદિ, મધ્ય અને અંત્ય મંગળને, બે “ચ”કાર દેશ અને સર્વ ચારિત્રને, બે “ફ કાર બે પ્રકારનાં ઘાતીઅઘાતી કમૉને, પાંચ “પ'કાર પાંચ પરમેષ્ઠિને, ત્રણ “રકાર (જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રરૂપી) ત્રણ રત્નોને, ત્રણ યકાર (ગુરુ અને પરમગુરુ એમ) બે પ્રકારના ગુરુઓને, બે “એ'કાર સાતમો સ્વર હોવાથી સાત રાજ ઊર્ધ્વ અને સાત રાજ અધો એવા એવા ચૌદ રાજલોકને સૂચવે છે.” વળી તેઓ લખે છે :
“મૂળ મંત્રના ચોવીસ ગુરુ અક્ષરો ચોવીસ તીર્થકરોરૂપી પરમ ગુરુઓને અને અગિયાર લઘુ અક્ષરો વર્તમાન તીર્થપતિના અગિયાર ગણધર ભગવંતોરૂપી ગુરુઓને પણ જણાવનારા છે.”
નવકારમંત્રના વર્ષોના ભિન્ન ભિન્ન સ્વર અને વ્યંજનને લક્ષમાં રાખીને આવાં બીજાં પણ કેટલાંક સાંકેતિક અર્થધટન દર્શાવવામાં આવે છે, જેમ કે એક વખત આવતો = અનેકાન્તવાદ સૂચવે છે; એક વખત આવતો ન આણાએ ધમો સૂચવે છે; એક વાર આવતો જ ઝાણ (ધ્યાન) સૂચવે છે; એક વાર આવતો ન જીવ-જગતનું સૂચન કરે છે; એક વાર આવતો ત તત્ત્વ (આત્મતત્ત્વ) સૂચવે છે, એક વાર આવતો ર દેવ (વીતરાગ પ્રભુ)નું સૂચન કરે છે; એક વાર આવતો ઘ ધર્મક્રિયા સૂચવે છે; એક વખત આવતો દ હિંસાત્યાગ સૂચવે છે. ત્રણ વાર આવતો ય ત્રણ યોગ (મન, વચન અને કાયાના)નું સૂચન કરે છે; નવ વખત આવતો વ નવ વાડ (બ્રહ્મચર્યની)નું સૂચન કરે છે.
આમ, નવકારમંત્રના જુદા જુદા અક્ષરોનો મહિમા ઘણી જુદી જુદી રીતે દર્શાવાયો છે. નવકારમંત્રના અક્ષરનો મહિમા દર્શાવતાં વળી કહેવાયું છે :
मन्त्रपंच नमस्कार कल्पकारस्कराधिकः।
अस्ति प्रत्यक्षराष्टानोत्कृष्टविद्यासहस्रकः।। [કલ્પવૃક્ષથી પણ અધિક મહિમાવાળા પંચ -પરિમેષ્ઠિ નમસ્કારના પ્રત્યેક અક્ષર ઉપર એક હજાર ને આઠ વિદ્યાઓ રહેલી છે.]
नवकार एक अक्खर पावं फेडेइ सत्तअयराणं ।
पन्नासं च पएण सागर पणसय समग्गेणं ।। (શ્રી નવકારમંત્રનો એક અક્ષર સાત સાગર (સાગરોપમ)નાં પાપનો નાશ કરે છે. તેના એક પદ વડે પચાસ સાગરોપમનું પાપ નાશ પામે છે.]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
