Iriyavahi

SR No.: 249452
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Z_Jintattva_Granth_1_002039.pdf and Jintattva_Granth_2_002040.pdf
Publication Year: 2007
Total Pages: 12
Language: Gujarati
Classification: Article & Ritual
File Size: 387 KB

Page 3

ઇરિયાવહી (એર્યાપથિકી)
૧૩૧ અથવા માર્ગમાં આવાગમન કરવા સંબંધી. શબ્દનો અર્થવિસ્તાર થતાં ઈરિયાવહી શબ્દ માર્ગમાં ગમનાગમન કર્યા પછી તે અંગે લાગેલાં પાપમાંથી વિશુદ્ધ થવા માટે કરાતી વિશિષ્ટ ધર્મક્રિયા માટે વપરાવા લાગ્યો. જૈનોનો એ પારિભાષિક શબ્દ બની ગયો. ઈરિયાવહીની ક્રિયા શ્રાવકે તો કરવાની, પણ સાધુ-સાધ્વીઓ માટે તો તે અનિવાર્ય બની ગઈ, કારણ કે ગૃહસ્થોનું ગમનાગમન નિમ્પ્રયોજન પણ હોઈ શકે, પરંતુ સાધુઓનું ગમનાગમન તો સપ્રયોજન જ હોવું જોઈએ. સાધુઓએ અહિંસાનું મહાવ્રત ધારણ કરેલું છે. એટલે પાંચ સમિતિમાં ઈર્યાસમિતિને મહત્ત્વનું સ્થાન અપાયું છે.
ઈરિયાવહી' સૂત્ર ગણધર ભગવંતે રચેલું સૂત્ર છે. “આવશ્યકસૂત્ર'ના પ્રતિક્રમણ-અધ્યયન' નામના ચોથા અધ્યયનમાં તે આવે છે. આ સૂત્ર પ્રાકૃત ભાષામાં છે. તે નીચે પ્રમાણે છે : “ઈચ્છાકારેણ “સંદિસહ” ભગવન્! ઈરિયાવહિયં પડિક્કમામિ ? ઇચ્છે !
ઇચ્છામિ પડિકમિઉં, ઈરિયાવહિયાએ વિરાણાએ, ગમનાગમણે, પાણક્કમણે, બીયક્રમણ, હરિય%મણે ઓસા-ઉસિંગ-૫ણગ-દગ-મટ્ટી-મકડાસંતાણા-સંકમણે !
જે મે જીવા વિરહિયા .
એગિદિયા, બેઈંદિયા, તેદિયા, ચઉરિદિયા, પંચિંદિયા |
અભિયા, વરિયા, લેસિયા, સંધાઈયા, સંઘટ્ટિયા, પરિયાવિયા, કિલામિયા, ઉદ્દવિયા, ઠાણાઓ ઠાણે સંકામિયા, જીવિયાઓ વવરોવિયા તસ્સ મિચ્છામિ
દુક્કડું !
આ પ્રાકૃત સૂત્રનો ગુજરાતીમાં શબ્દાર્થ નીચે પ્રમાણે છે : ઇચ્છા પ્રમાણે ભગવન્! આજ્ઞા આપો, હું ઐયપથિકી પ્રતિક્રમણ કરું ?'
ગમનાગમનમાં પ્રાણીને ચાંપતાં (દબાવતાં, કચડતાં), બીજને ચાંપતાં, લીલોતરીને ચાંપતાં, ઝાકળ, કીડીનાં દર, લીલ-ફૂગ, પાણી, કાદવ, કરોળિયાના જાળાને ચાંપતાં –- મેં જે એકેન્દ્રિય, બેઇન્દ્રિય, ઇન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય જીવોને લાતે માર્યા હોય, ધૂળે ઢાંક્યા હોય, ભોંય સાથે ઘસ્યા હોય, અથડાવ્યા – કૂટાવ્યા હોય, પરિતાપ ઉપજાવ્યો હોય, ખેદ પમાડ્યો હોય, ઉદ્વેગ પમાડ્યો હોય, એક સ્થાનેથી બીજે સ્થાને મૂક્યા હોય, જીવિતથી છૂટા કર્યા હોય તમારી નાખ્યા હોય) તે મારું દુષ્કૃત્ય મિથ્યા થાઓ. (તે માટે હું ક્ષમા માગું છું.)