________________
ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં ‘નમસ્કાર-મંગલ
લોગ બહાર તો સાધુઓ (કે કોઈ પણ જીવિત જીવ) હોતા જ નથી. ૧૪. આ વાત પર્યુષણાકલ્પની ‘વિરાવલીથી, અને મથુરાના કુષાણકાલીન અભિલેખોમાં મળી આવતા
અનેક ગણ, શાખા, અને કુલાદિ સંબંધી મળી આવતી માહિતીને આધારે સ્પષ્ટ રૂપે સિદ્ધ થઈ જાય છે. ૧૫, અપવાદરૂપે દ્વિતીય આર્યશ્યામ વિરચિત પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર (પ્રાય: ઈસ્વી ૩જી સદી) અંતર્ગત ૨૪-૧/૨ દેશો
અને તેની રાજધાનીઓનાં નામ ગણાવ્યાં છે, તેમાં કલિંગદેશની રાજધાનીરૂપે કાંચનપુર ગણાવ્યું છે. ૧૬. અલબત્ત આ એક સંભવિત ધારણા માત્ર છે. 99. Cf. H. D. Sankalia, "Earliest Jaina Inscription from Maharashtra," Mahavira and
His Teachings, Eds. A. N. Upadhye et el, Bombay 1977, pp. 389-394 and plate
there of. ૧૮. પાર્થાપત્યોના સામાચારિ સંબદ્ધ નિયમો બહુ ચુસ્ત નહોતા, એ વાત સુવિદિત છે. જુઓ “Arhat
Părśva and Dharanedra Nexus : An Introductory Estimation," Arhat Pārsva. and
Dharnendra Nexus, Delhi 1997. ૧૯. જુઓ, v3vUTયદુત્તારૂં ભાગ ૨, જૈન-આગમ-ગ્રંથમાલા, ગ્રંથાંક ૧૭, ભાગ ૨, સંત પુણ્યવિજય મુનિ,
મુંબઈ ૧૯૮૭, પૃ. ૮૨. ૨૦. મેં આ કયા આધારે લખ્યું છે તેની નોંધ સામે ન હોઈ ગ્રંથ ટાંકી શકાયો નથી. આ ટાંકણે પૂરી કૃતિને
ફરીથી જોઈ જતાં તેમાં અનેક જુદા જુદા સમયે રચાયેલી, આરાધના સંબંધ જૂની કૃતિઓમાંથી ગાથાઓ
સંગ્રહી લીધી હોય તેવું સ્પષ્ટ થાય છે. ૨૧. માઈનું વર્ષ સિદ્ધા' નાતે તેમાં માહારું !
नवि कोई परिसाए पणमित्ता पणमई रज्जो ॥१०२२।। इत्थ य पओअणमिणं कम्पक्खओ मंगलागमो चेव ।
इहलोअ. परलोईअ दुविह णालं तत्थ दिटुंता ॥१०२३॥ ૨૨. છતાં આજે તો એ ભાવનાથી તદન વિરુદ્ધનાં જ માન્યતા અને વર્તન ચારે તરફ જોવા મળે છે, જે
શોચનીય છે. ૨૩. મુનિજનો પણ એવું જ માનતા હોય તેવું લાગે છે, એટલે નમસ્કાર-મંગલના મૂળ આશય તરફ વળવાનું
હવે તો અસંભવિત છે. રૂઢિ-પરસ્તી છોડાવવા માટે કોઈ સમર્થ નથી. ૨૪, પ્રો. બંસીધર ભટ્ટ મને Munster (Gemanોથી આ સંદર્ભમાં નોંધ મોકલી છે જે વિચારણીય છે :
37€ 34fe (arha) RUAL 3476 (artha). આ બંને રૂપો પ્રાતિશાખ્યોના નિયમ મુજબ થઈ શકે છે, ને તે તેટલાં જ ઈ. સ. પૂર્વે ૧૦૯મી સદી- જૂનાં ગણાય. પાણિનિ પણ સ્વરભક્તિ(૮ ૪.૪૬...)માં તે જણાવે છે આ રીતે કાર્ય > આરિવ, સર્ષ > રિસ તે બધાં sibilantsથી થાય છે; ઇત્યાદિ ખારવેલના લેખમાં પણ “અરદ્ધા gen. PIનું રૂપ છે. આપ જોશો, મને એમ લાગે છે કે ત્યાં = -
નિ. ઐ, ભા. ૧-૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
