SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 376
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३६४ कातन्त्ररूपमाला हाज्याग्लाभ्यश्च ।।८०४॥ एभ्यो धातुभ्यश्च परस्य क्ते: नकारो भवति स्त्रियां । ओहाक् त्यागे हानं हानि: । ज्या वयोहानौ ज्यानं ज्यानिः । ग्लानं ग्लानिः । संपदादिभ्यः क्विम् ।।८०५॥ संपदादिभ्यः क्विम् भवति भावे स्त्रियां। पद गती संपद्यते संपदनं वा संपत् । षद्लु विशरणगत्यक्सादनेषु ।। संसदनं संसत् । परिषदनं परिषत् । जयजोः क्यप्॥८०६ ॥ आभ्यां भावे स्त्रियां क्यब् भवति । ब्रज् गतौ प्रव्रजनं प्रवज्या इज्या। श च ।।८०७॥ कृवो भावे शो भवति क्या क्तिश्च स्त्रियां। क्रीयते करणं वा यणाशिषोयें इति इकारागम: क्रिया धातोस्तोन्त: पानुबन्धे कृत्वा कृतिः । शंसिप्रत्ययादः ।।८०८॥. शंसे: प्रत्ययान्ताद्धातो वे अप्रत्ययो भवति स्त्रियां शंसु विस्तुतौ प्रशंसनं प्रशस्यते इति वा प्रशंसा । प्रत्ययान्तात् बुभूषणं बुभूष्यत् इति वा बुभूषा । वच परिभाषणे विवक्षणं विवक्षा । विधित्सनं विधित्सा। पिपतिषणं पिपतिया। पिपासनं पिपासा । बोभूयनं बोभूया। कण्डूमात्रविकर्षणे। स्वार्थेयण् । कण्ड्वादेर्यण् कण्डूयनं कण्डूया। च' सूत्र ३९७ से ऋदंत को अगुण प्रत्यय आने पर उर् हो जाता है और “नामिनोवोरकु व्यंजने" सूत्र से उर को दीर्घ होकर 'पूर्ति:' बना हे ही मृड् हो पूर्ति: पना . हा ज्या और ग्ला से परे क्ति के तकार को नकार हो जाता है ॥८०४ ॥ ओहाक्-त्यागे—हानं हानि:, ज्या-क्योहानौ ज्यानं ज्यानिः, ग्लानं ग्लानिः । संपद् आदि से भाव में स्त्रीलिंग में क्विा होता है ।।८०५ ॥ पद-गमन करना संपद्यते संपदनं वा संपत् । षद्ल-विशरणगति अवसादन अर्थ में है । संसदनं संसत् । परिषदनं परिषत् । व्रज् यज् से भाव में स्त्रीलिंग में क्या होता है ॥८०६ ॥ प्रवजनं--प्रव्रज्या, यजन इज्या। 'खियां आदा' सूत्र से आ प्रत्यय होता है। कृ धातु से भाव में स्त्रीलिंग में 'श' क्यप और क्ति प्रत्यय होते हैं ॥८०७॥ क्रियते करणं वा 'यणाशिषोर्ये सूत्र से इकार का आगम होकर 'श' प्रत्यय से क्रिया बना, यहाँ 'स्त्रिया मादा' सूत्र से 'आ' प्रत्यय हुआ है। आगे 'धात्तोस्तोन्त: पानुबंधे' सूत्र से क्यप् प्रत्यय में पानु बंध होने से हस्वांत धातु से तकार का आगम होकर कृत्य आ प्रत्यय होकर 'कृत्या' बना है । क्ति से कृतिः बना है। शंस और प्रत्ययांत धातु से भाव में स्त्रीलिंग में 'अ' प्रत्यय होता है ।।८०८ ॥ शंसु-स्तुति करना । प्रशंसनं प्रशस्यते इति वा प्रशंसा “स्त्रियामादा" सूत्र से 'आ' प्रत्यय हुआ है। प्रत्ययान्तसे—बुभूषणं बुभूष्यो इति वा बुभूषा। वच-परिभाषण करना। विवक्षणं--विवक्षा। विधित्सनं विधित्सा। पतितुम् इच्छति पिपतिषति पिपतिषणं पिपतिषा। पिपासनं पिपासा । योभूयनं बोभूया। कण्डूञ्–गात्र विकर्षण करना। स्वार्थ में यण् प्रत्यय हुआ है 'कण्ड्वादेर्यण' कण्डूयनं कण्डूया ।
SR No.090251
Book TitleKatantra Roopmala
Original Sutra AuthorSharvavarma Acharya
AuthorGyanmati Mataji
PublisherDigambar Jain Trilok Shodh Sansthan
Publication Year1992
Total Pages420
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Grammar
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy