Page Text
________________
व्यञ्जनान्ताः स्त्रीलिङ्गाः
११९
इति भकारान्तः । मकारान्तः स्त्रीलिङ्गः किम्शब्दः । तस्य कादेशः । आप्रत्ययः । का। के । काः । कां । के । काः । कया । काभ्यां । काभिः । कस्यै । काभ्यां । काभ्यः । कस्याः । काभ्यां । काभ्यः । कस्याः । कयोः । कासाम् । कस्यां । कयोः 1 कासु । इत्यादि । इदंशब्दस्य तु भेदः । सौ- इयं । अन्यत्र त्यदाद्यत्वं । दादेर्म इति दस्य मत्वं । स्त्रियामादेत्याप्रत्ययः । इमे । इमाः । इमां । इमे इमाः । टौसोरन इति अनादेशः । अनया । अद्वयञ्जनेऽनक् इत्यत्वे । आभ्यां । आभिः । भाविनि भूतवदुपचारः । अस्यै । आभ्यां । आभ्यः । अस्याः । आभ्यां । आभ्यः । अस्याः । अनयोः । आसाम् । अस्यां । अनयोः । आसु । अन्वादेशे पूर्ववत् । एनां । एने । एनाः । एनया । एनयो: । यकारान्तोऽप्रसिद्धः । इत्यादि । रकारान्तः स्त्रीलिङ्गञ्चत्वारशब्दः । तस्य
I
'वा विरामे' सूत्र से तृतीय होकर 'ककुप् ककुन्' बना ।
ककुप् ककुब् ककुभौ
ककुभः
ककुभे
कंकुब्ध्याम् ककुब्भ्यः
हे ककुप ककुब हे ककुभौ
हे ककुभः
ककुभः
ककुब्भ्याम्
ककुभ्यः
ककुभम्
ककुभौ
ककुभः
ककुभः
ककुभोः
ककुभाम्
ककुभा
ककुब्भ्याम्
ककुब्पिः
ककुभि
ककुभोः
ककुप्सु
मकारांत शब्द हुए। अब मकारांत स्त्रीलिंग 'किम्' शब्द है। किम्+ सि । "किं कः” ३०४वें सूत्र से विभक्ति के आने पर 'किम्' को 'क' आदेश होता है एवं 'स्त्रियामादा' २५५ सूत्र से 'आ' प्रत्यय होकर 'का' बन गया। ऐसे ही 'का' शब्द बनाकर प्रत्येक विभक्ति में 'सर्वा' के समान रूप चला लेना चाहिये ।
का
काम
कया
काभ्याम्
काभ्याम्
कस्यै इदं शब्द में कुछ भेद है । इदं +सि ।
" इदमियमयं पुंसि " इस ३०५ वें सूत्र से स्त्रीलिंग में इदं को 'इयं' आदेश'
बना ।
I
इयम्
इर्मा एनाम् अनया, एनया
अस्यै
काः
काः
काभि:
इमे
इमे एने
काभ्यः
जाता है। अतः 'इयं'
से
इदं + औ 'त्यदादीनाम् विभक्तौ' सूत्र से सर्वत्र 'इद' बनेगा एवं "दोऽद्वेर्म:" इस ३०६ वें सूत्र दकार को मकार हुआ एवं 'स्त्रियामादा' सूत्र से आकारांत होकर रूप चलेंगे। अतः द्विवचन में 'इमे' बना । इदं इमा + टा 'टौसोरन: । ३०७वें से 'अन' आदेश 'आ' प्रत्यय हो 'टोंसोरे' २१३ वें सूत्र से 'ए' होकर 'अनया' बना । इदम् + ध्याम् हैं 'अद्व्यञ्जनेऽनक्' ३०८वें सूत्र से 'अ' होकर 'आ' होकर 'आभ्याम्' बना ।
द्वितीय मेटा और ओस में 'एन' आदेश होकर अन्वादेश अर्थ में 'एनाम्' आदि बना ।
इदं - यह
इमाः
इमा:, एनाः
आभिः
कस्याः
कस्याः
कस्याम्
|
अस्याः
अस्याः
काभ्याम्
कयोः
कयोः
अस्याम्
काभ्यः
कासाम्
कासु
आभ्याम्
आभ्यः
अनयोः एनयोः आसाम् अनयो:,एनयो: आसु
आभ्याम्
आभ्याम्
आभ्यः
यकारांत स्त्रीलिंग अप्रसिद्ध है। अब रकारांत स्त्रीलिंग चत्वार् शब्द हैं। यह बहुवचन में ही चलता
चत्वार् + जस्
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |