________________ આગમસૂત્ર 13, ઉપાંગસૂત્ર 2, રાજપ્રશ્નીયા પંક્તિબદ્ધ થયા, પંક્તિબદ્ધ થઈને એકસાથે નમ્યા, નમીને એકસાથે પોતાના મસ્તક ઉપર કરી સીધા ઊભા રહ્યા. આ ક્રમે જ ફરી બધા એકસાથે મળીને નીચે નમે અને ફરી મસ્તક ઊંચા કરી સીધા ઊભા રહ્યા. પછી કંઈક નીચા નમ્યા અને ફરી ઊભા થયા. પછી અલગ-અલગ ફેલાઈ ગયા અને પછી યથાયોગ્ય નૃત્ય-ગીત આદિના ઉપકરણો લઈને એક સાથે વગાડવા લાગ્યા, ગાવા અને નૃત્ય કરવા લાગ્યા. તેમનું સંગીત આવા પ્રકારનું હતું. ઉરથી મંદ, શિરથી તાર, કંઠથી વિતાર, ત્રણ પ્રકારે ત્રિસમય રેચકથી રચિત હતું. સંગીતના ગુંજારવથી સમસ્ત પ્રેક્ષાગૃહ ગુંજવા લાગ્યું. ગેય રાગ-રાગણીને અનુરૂપ હતું. ત્રિસ્થાન-ત્રિકરણથી. શુદ્ધ હતું. ગુંજતી એવી બંસરી અને વીણાના સ્વરોથી એકરૂપે મળેલ હતું. એક-બીજાની વાગતી હથેળીના સ્વર અનુસરણ કરતી હતી. મુરજ અને કંશિકાદિ વાદ્યોની ઝંકાર તથા નર્તકોના પાદક્ષેપ સાથે મેળ ખાતો હતો. વીણા આદિ વાદ્ય-ધૂનોનું અનુકરણ કરનારા હતા. કોયલની કુહૂક જેવો મધુર તથા સર્વ પ્રકારે સમ, સલલિત, મનોહર, મૃદુ, રિભિત, પદસંચાર યુક્ત, શ્રોતાઓને રતિકર, શ્રેષ્ઠ ચારુ રૂપ, દિવ્ય નૃત્યસ, ગેય પ્રગીત હતું. દેવકુમારોના તે વાજિંત્રો કેવા હતા ? ઉદ્ધમંત શંખ, શૃંગ, શંખિકા, ખરમુખી, પેયા, પરપિરિકા હતી. પ્રણવ અને પટહ(ઢોલ અને નગારા)ની આહતા કરતા હતા. ભંભા અને હોરંભ ઉપર આસ્ફાલન કરતા હતા, વીણા અને વિપંચી વગાડતા હતા, ભેરી, ઝલ્લરી અને દુંદુભીને તાડિત કરતા હતા, મુરજ-મૃદંગ-નંદી અને મૃદંગનો આલાપ કરતા હતા, આલિંગ-કુસુંબ-ગોમુખી-અને માદલને ઉત્તાડન કરતા હતા, વીણા-વિખંચી અને વલ્લકીને મૂચ્છિત કરતા હતા, મહતી વીણા-કચ્છપી અનેચિત્ર વીણાને કૂટતા, બદ્ધીસ, સુઘોષા અને નંદીઘોષાનું સારણ કરતા હતા ...તથા... ભ્રામરી, ષડ્યામરી અને પરિવાદની વીણાનું સ્ફોટન કરતા હતા, તૂણ અને તુંબવીણાનો સ્પર્શ કરતા હતા, આમોટ, ઝાંઝકુંભ અને નકુલને ખણ ખણાવતા હતા, મૃદંગ, હુડુક્ક અને વિચિક્કી ધીમેથી સ્પર્શતા હતા, કરડ, ડિંડિમ, કિણિત અને કડંબને વગાડતા હતા. દર્દરક, દર્દરિકા, કુસ્તંબુરુ, કલશિકા અને મડ્ડને જોરજોરથી તાડિત કરતા હતા. તલ, તાલ અને કાંસ્યતાલને ધીમેથી તાડિત કરતા હતા, રિગિરિસિકા, લત્તિકા, મકરિકા અને શિશુમારિકાનું ઘટ્ટન કરતા હતા, વંશી, વેણુ, વાલી, પરિલી અને બદ્ધકોને ફૂંકતા હતા. એ રીતે બધા પોત-પોતાના વાદ્ય વગાડતા હતા. ત્યારપછી તે દિવ્ય ગીત, દિવ્ય નૃત્ય, દિવ્ય વાજિંત્ર તથા અદ્ભુત શૃંગાર, ઉદાર, મનોજ્ઞ, મનહર ગીત, મનહર નૃત્ય, મનહર વાદ્ય, એ બધું ચિત્તને આક્ષેપક, કહકહરૂપ, દિવ્ય દેવરમણમાં પ્રવૃત્ત હતા. ત્યારપછી ઘણા દેવકુમારો અને દેવકુમારીઓએ શ્રમણ ભગવંત મહાવીર સમક્ષ સ્વસ્તિક, શ્રીવત્સ, નંદ્યાવર્ત, વદ્ધમાનક, ભદ્રાસન, કલશ, મત્સ્ય, દર્પણ. આ આઠ મંગલ દ્રવ્યોના આકાર નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી. સૂત્ર-૨૪, 25 24. ત્યારપછી તે ઘણા દેવકુમારો, દેવકુમારીઓ એકસાથે એકઠા થયા, ત્યાંથી દિવ્ય દેવરમણમાં પ્રવૃત્ત થયા સુધીનું સર્વ કથન કહેવું. ત્યારપછી તે અનેક દેવકુમારો અને દેવકુમારીઓ શ્રમણ ભગવદ્ મહાવીર સન્મુખ આવર્ત, પ્રત્યાવર્ત, શ્રેણિ, પ્રશ્રેણિ, સ્વસ્તિક, સૌવસ્તિક, પૂષ્યમાનક, મત્યંડ, મકરંડક, જાર, માર, પુષ્પાવલિ, પદ્મપત્ર, સાગર-તરંગ, વાસંતીલતા, પદ્મલતાના આકારની રચના રૂપ દિવ્ય નાટ્યવિધિનો અભિનય કરી બતાવ્યો. આ રીતે એક-એક નાટ્યવિધિમાં એકઠા થયા યાવત્ દિવ્ય દેવક્રીડામાં પ્રવૃત્ત થયા, ત્યાં સુધીની વક્તવ્યતા પૂર્વવત્ કહેવું. ત્યારપછી ઘણા દેવકુમાર-દેવકુમારીઓ શ્રમણ ભગવન્ મહાવીર સન્મુખ ઇહા-મૃગ-વૃષભ-તુરગ-નર મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(રાજપ્રશ્નીચ)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 17