________________ આગમસૂત્ર 10, અંગસૂત્ર 10, પ્રશ્નવ્યાકરણ સંવરદ્વાર, અધ્યયન-૪ બ્રહ્મચર્ય સૂત્ર–૩૯ થી 43 39. હે જંબૂ! હવે બ્રહ્મચર્ય - જે ઉત્તમ તપ, નિયમ, જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, સમ્યત્વ, વિનયનું મૂળ છે. યમ, નિયમ, ગુણપ્રધાન યુક્ત છે. હિમવંત પર્વતથી મહાન, તેજોમય, પ્રશસ્ત-ગંભીર-તિમિત-મધ્ય છે. સરળાત્મા. સાધુજન દ્વારા આચરિત, મોક્ષનો માર્ગ છે. વિશુદ્ધ સિદ્ધિ ગતિના આવાસરૂપ છે. શાશ્વત-અવ્યાબાધ-પુનર્ભવ રહિતકર્તા છે. પ્રશસ્ત-સૌમ્ય-શુભ છે. શિવ-અચલ અને અક્ષયકર છે. ઉત્તમ મુનિ દ્વારા રક્ષિત, સુચરિત, સુભાષિત છે. શ્રેષ્ઠ મુનિઓ દ્વારા જે ધીર, શૂરવીર, ધાર્મિક અને ધૃતિમંતોને સદા વિશુદ્ધ, ભવ્ય, ભવ્યજનોથી આરાધિત છે. આ વ્રત નિઃશંકિત, નિર્ભય, નિસ્સારતા રહિત, નિરાયાસ, નિરુપલેપ, નિવૃત્તિગૃહ અને નિયમથી નિષ્કપ છે. તપ અને સંયમનો મૂલાધાર છે. પાંચ મહાવ્રતોમાં સુરક્ષિત, સમિતિ-ગુપ્તિગુપ્ત છે. ઉત્તમ ધ્યાનરૂપ સુનિર્મિત કબાટવાળુ છે અને અધ્યાત્મ ચિત્ત જ તેની અર્ગલા છે. દુર્ગતિના માર્ગને રુદ્ધ અને આચ્છાદિત કરનાર છે, સુગતિપથદર્શક છે. આ વ્રત લોકમાં ઉત્તમ છે. આ વ્રત કમળોથી સુશોભિત સરોવર અને તળાવ સમાન પાળી રૂપ, મહાશકટના પૈડાના આરાની નાભિ સમાન, વિશાળ વૃક્ષના સ્કંધ સમાન, મહાનગરના દ્વાર-પ્રાકાર-અર્ગલા સમાન, દોરીથી બાંધેલ ઇન્દ્રધ્વજ સદશ, અનેક નિર્મળ ગુણોથી વ્યાપ્ત છે. જેના ભગ્ન થવાથી સહસા, સર્વે વિનય-શીલ-તપ-નિયમ અને ગુણોનો સમૂહ ફૂટેલા ઘડાની સમાન સંભગ્ન થઈ જાય છે. મથિત-ચૂર્ણિત-કુશલ્યયુક્ત-પર્વતથી લુઢકેલ શિલાની જેમ પડેલપરિસડિત-વિનાશિત થઈ જાય છે. બ્રહ્મચર્યવ્રત વિનય-શીલ-તપ-નિયમ ગુણસમૂહ રૂપ છે. તે ભગવંત(પૂજ્ય) બ્રહ્મચર્ય ની બત્રીશ ઉપમા આ પ્રમાણે છે 1. ગ્રહગણ નક્ષત્ર તારામાં ચંદ્ર સમાન, 2. મણિ-મોતી-શિલા-પ્રવાલ લાલ રત્નના આકરરૂપ સમુદ્ર સમાન, 3. મણિમાં વૈડૂર્ય સમાન, 4. આભૂષણમાં મુગટ, 5. વસ્ત્રોમાં સૌમ યુગલ, 6. પુષ્પોમાં શ્રેષ્ઠ અરવિંદ, 7. ચંદનોમાં ગોશીષચંદન, 8. ઔષધિના ઉત્પત્તિસ્થાન હિમવંત પર્વત, 9. નદીમાં સીસોદા, 10. સમુદ્રમાં સ્વયંભૂરમણ, 11. માંડલિક પર્વતોમાં રુચકવર, 12. ગજરાજમાં ઐરાવણ, 13. મૃગોમાં સિંહ સમાન, . સુપર્ણકુમારમાં વેણુદેવ, 15. નાગકુમારોમાં ધરણેન્દ્ર, 16. કલ્પોમાં બ્રહ્મલોક, 17. સભામાં સુધર્મા સભા, 18. સ્થિતિમાં લવસપ્તમ, 19. શ્રેષ્ઠ દાનોમાં અભયદાન, 20. કંબલોમાં કૃમિરાગ કંબલ, 21. સંઘયણોમાં વજઋષભ, 22. સંસ્થાનોમાં સમચતુરસ, 23. ધ્યાનોમાં પરમશુક્લ ધ્યાન, 24. જ્ઞાનોમાં પરમ કેવળજ્ઞાન, 25. લેગ્યામાં પરમશુક્લ વેશ્યા, 26. મુનિઓમાં તીર્થંકર, 27. વર્ષક્ષેત્રમાં મહાવિદેહ, 28. ગિરિરાજમાં મેરુ પર્વત, 29. વનોમાં નંદનવન, 30. પ્રવર વૃક્ષોમાં જંબૂ અને સુદર્શન, 31. તુરગપતિગજપતિ-રથપતિ-નરપતિ સમાન વિખ્યાત યશવાળા જીત નામે અને દીપ સમાન અને 32. રથિક રાજાની જેમ મહારથી સમાન આ બ્રહ્મચર્યવ્રત જાણવું.. આ પ્રમાણે બ્રહ્મચર્ય આરાધનથી. અનેક ગુણો આધીન થાય છે. એક જ બ્રહ્મચર્યને આરાધિત કરતા બધા. વ્રતો આરાધિત થાય છે. જેમ શીલ, તપ, વિનય, સંયમ, શાંતિ, ગુપ્તિ, મુક્તિ. બ્રહ્મચર્ય વડે ઇહલૌકીક અને પારલૌકીક યશ અને કીર્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. વિશ્વાસનું કારણ છે. તેથી સ્થિર ચિત્તે, સર્વથા વિશુદ્ધ બ્રહ્મચર્યનું યાવજ્જીવ યાવત્ મૃત્યુના આગમન સુધી પાલન કરવું જોઈએ. એ પ્રમાણે ભગવંત કહેલ છે. તે આ પ્રમાણે - 40. પાંચ મહાવ્રતોરૂપ શોભનવ્રતનું મૂળ, શુદ્ધાચારી મુનિ દ્વારા સમ્યક્ સેવિત વૈરનો વિરામ અને અંત કરનાર અને સર્વે સમુદ્રોમાં મહોદધિમાં તરવાના ઉપાયથી તીર્થ સ્વરૂપ છે. 41. તીર્થંકરો વડે સારી રીતે કહેલ માર્ગરૂપ, નરક અને તિર્યંચગતિને રોકનાર માર્ગરૂપ, સર્વે પવિત્ર અનુષ્ઠાનો. ને સારયુક્ત બતાવનાર અને સિદ્ધિ અને વૈમાનિક ગતિના દ્વાર ખોલનાર છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(પ્રશ્નવ્યાકરણ)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 42