________________ આગમસૂત્ર 10, અંગસૂત્ર 10, પ્રશ્નવ્યાકરણ સંવરદ્વાર સૂત્ર-૩૦, 31 30. હે જંબૂ ! હવે હું પાંચ સંવરદ્વાર અનુક્રમથી કહીશ. જે પ્રકારે ભગવંતે સર્વ દુઃખના વિમોક્ષ માટે કહેલ છે. 31. તેમાં પહેલું અહિંસા, બીજું સત્ય વચન, ત્રીજું અનુજ્ઞાપૂર્વક અપાયેલ લેવું, ચોથું બ્રહ્મચર્ય, પાંચમું પરિગ્રહ જાણવું. સંવરદ્વાર, અધ્યયન-૧ અહિંસા: સૂત્ર-૩૨ થી 35 32. સંવરદ્વારોમાં પહેલી અહિંસા- ત્રસ, સ્થાવર સર્વે જીવોને કુશલકારી છે. હું પાંચ ભાવનાઓ સહિત તેના કંઈક ગુણોનું કથન કરીશ. 33. હે સુવ્રત ! તે આ પ્રમાણે છે - આ મહાવ્રત સર્વલોક માટે હિતકારી છે, શ્રુતસાગરમાં તેનો ઉપદેશ કરાયેલ છે. તપ અને સંયમરુપ મહાવ્રત છે, આ ઉત્તમવ્રતોમાં શીલ અને ગુણનો સમૂહ છે. સત્ય, દયા, સરળતા અને નિષ્કપટતા તેમાં પ્રધાન છે. આ વ્રત, નર, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવગતિ વર્જક છે. સર્વજિન દ્વારા ઉપદિષ્ટ છે. કર્મરજનો નાશ કરનાર છે. સેંકડો ભવ વિનાશક, સેંકડો દુઃખોના વિમોચક, સેંકડો સુખના પ્રવર્તક, કાપુરુષ માટે દુસ્તર, સપુરુષો દ્વારા સેવિત, નિર્વાણગમન અને સ્વર્ગ પ્રયાણક છે. આ રીતે પાંચ મહાવ્રતરૂપ, પાંચ સંવર દ્વાર ભગવંત મહાવીરે કહેલ છે. તેમાં પહેલી અહિંસા છે જેના આ રીતે સાઈઠ નામો છે. 1. નિર્વાણ. 2. નિવૃત્તિ, 3. સમાધિ, 4. શક્તિ, 5. કીર્તિ, 6. કાંતિ, 7. રતિ, 8. વિરતિ, 9. બૃત્તાંગ, 10. તૃપ્તિ, 11. દયા, 12. વિમુક્તિ, 13. શાંતિ, 14. સમ્યત્વારાધના, 15. મહતી, 16. બોધિ, 17. બુદ્ધિ, 18. ધૃતિ, 19. સમૃદ્ધિ, 20. ઋદ્ધિ૨૧. વૃદ્ધિ, 22. સ્થિતિ, 23. પુષ્ટિ. 24. નંદા, 25. ભદ્રા, 26. વિશુદ્ધિ, 27. લબ્ધિ, 28. વિશિષ્ટ દૃષ્ટિ, 29. કલ્યાણ. 30. મંગલ, 31. પ્રમોદ, 32. વિભૂતિ, 33. રક્ષા, 34. સિદ્ધાવાસ, 35. અનાશ્રવ, 36. કેવલી સ્થાન, 37. શિવ, 38. સમિતી, 39, શીલ, 40. સંયમ, 41. શીલપરિગ્રહ, 42. સંવર, 43. ગુપ્તિ, 44. વ્યવસાય, 45. ઉડ્ડય, 46. યજ્ઞ, 47. આયતન, 48. યતન, 49. અપ્રમાદ, 50. આશ્વાસ, 51. વિશ્વાસ, પ૨, અભય, 53. સર્વસ્ય અમાઘાત, પ૪. ચોક્ષ, પપ. પવિત્રા, 56. સૂચિ, પ૭. પૂજા, 58. વિમલ, પ૯. પ્રભાસા, 60. નિર્મલતર. આ તથા આવા બીજા સ્વગુણ નિષ્પન્ન પર્યાયનામો અહિંસા ભગવતીના હોય છે. 34. આ અહિંસા ભગવતી જે છે તે ભયભીત માટે શરણભૂત, પક્ષી માટે ગમન સમાન, તરસ્યા માટે જળ સમાન, ભૂખ્યાને ભોજન સમ, સમુદ્ર મધ્યે જહાજ સમ, ચતુષ્પદે આશ્રમરૂપ, દુઃખ સ્થિત માટે ઔષધિબલ, અટવી મધ્ય સાથે સમાન, અહિંસા આ બધાથી વિશિષ્ટ છે, જે પૃથ્વી-જલ-અગ્નિ-વાયુ-વનસ્પતિકાય, બીજ, હરિત, જલચર-સ્થળચર-ખેચર, ત્ર-સ્થાવર, બધા જીવોને કલ્યાણકારી છે. આ ભગવતી અહિંસા તે છે જે અપરિમિત જ્ઞાન-દર્શનધર, શીલ-ગુણ-વિનય-તપ-સંયમના નાયક, તીર્થંકર, સર્વ જગત જીવવત્સલ, ત્રિલોકપૂજિત, જિનચંદ્ર દ્વારા સારી રીતે દષ્ટ છે. અવધિ જિન વડે વિજ્ઞાત છે, ઋજુમતિ મન:પર્યવ જ્ઞાની દ્વારા જોડાયેલ છે, વિપુલમતિ મનઃપર્યવજ્ઞાનીને જ્ઞાત છે, પૂર્વધરો વડે અધીત છે, વૈક્રિય લબ્ધિધરે પાળેલ છે. મતિ-શ્રુત-મનઃપર્યવ-કેવળજ્ઞાની વડે, આમર્દોષધિ-શ્લેમૌષધિ-જલ્લૌષધિ-વિપ્રૌષધિ-સર્વોષધિ પ્રાપ્ત વડે, બીજબુદ્ધિ-કોષ્ઠ બુદ્ધિ-પદાનુસારી-સંભિન્નશ્રોત-શ્રતધર વડે, મન-વચન-કાય-જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રબલિ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(પ્રશ્નવ્યાકરણ)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 33