________________ આગમસૂત્ર 6 અંગસૂત્ર 6 જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર અધ્યયન-૧૫ “નંદીફળ” સૂત્ર-૧૫૭ ભગવન્! જો શ્રમણ યાવતુ નિર્વાણ પ્રાપ્ત ભગવંત મહાવીરે ચૌદમા જ્ઞાત અધ્યયનનો આ અર્થ કહ્યો છે, તો ભગવદ્ ! શ્રમણ ભગવંતે પંદરમા અધ્યયનનો શો અર્થ કહ્યો છે ? | હે જંબૂ ! તે કાળે, તે સમયે ચંપા નામે નગરી હતી. પૂર્ણભદ્ર ચૈત્ય હતું, ત્યાં જિતશત્રુ નામે રાજા હતો. તે ચંપાનગરીમાં ધન્ય નામે સાર્થવાહ હતો. તે ઋદ્ધિમાનું યાવત્ અપરાભૂત હતો. તે ચંપાનગરીના ઈશાનકોણમાં અહિચ્છત્રા નગરી હતી, જે ધન-ધાન્ય આદિથી સમૃદ્ધ હતી. તેનું વર્ણના ઉવવાઈ સૂત્ર અનુસાર જાણવું. તે નગરીમાં કનકકેતુ રાજા હતો, તેનું વર્ણન ઉવવાઈ સૂત્ર અનુસાર જાણવું. ચંપામાં ધન્ય સાર્થવાહને કોઈ દિવસે મધ્યરાત્રિએ આવો અભ્યર્થિત, ચિંતિત, પ્રાર્થિત, મનોગત સંકલ્પ ઉત્પન્ન થયો. મારે માટે ઉચિત છે કે વિપુલ પથ્ય-ભાંડ-માત્ર લઈ અહિચ્છત્ર નગરમાં વ્યાપાર માટે જવું આ પ્રમાણે વિચારીને ગણિમાદિ ચાર પ્રકારનો માલ લીધો. ગાડા-ગાડી સજ્જ કર્યા, ગાડા-ગાડી ભર્યા, પછી કૌટુંબિક પુરુષોને બોલાવીને કહ્યું - હે દેવાનુપ્રિયો ! તમેજઈને ચંપાનગરીના શૃંગાટક યાવત્ પથોમાં ઘોષણા કરાવો કે - હે દેવાનુપ્રિયો ! ધન્ય સાર્થવાહ વિપુલ માલ ભરી, અહિચ્છત્રા નગરે વેપારાર્થે જવા ઇચ્છે છે, તે જે કોઈ ચરક, ચીરિક, ચર્મખંડિક, ભિક્ષાંડ, પાંડુરંક, ગોતમ, ગોવ્રતી, ગૃહીધર્મી, ગૃહીધર્મચિંતક, અવિરુદ્ધ-વિરુદ્ધ-વૃદ્ધશ્રાવક-રક્તપટ-નિર્ચન્થ આદિ પાખંડસ્થ કે ગૃહસ્થ, ધન્યની સાથે અહિચ્છત્રા નગરીમાં જવા ઇચ્છે, તેને ધન્ય સાથે લઈ જશે. અછત્રકને છત્ર, અનુપાનહને ઉપાનહ, અકુંડિકને ફંડિક, પચ્યોદન રહિતને પધ્ધોદન અને અપ્રક્ષેપકને પ્રક્ષેપ આપશે. માર્ગમાં જે પડી જશે, ભગ્ન કે રુણ થઈ જશે, તેને સહાય આપશે. સુખ સુખે અહિચ્છત્રા પહોંચાડશે. બે-ત્રણ વખત આવી ઘોષણા કરાવી, મારી આજ્ઞા મને પાછી સોંપો. ત્યારે તે કૌટુંબિક પુરુષો યાવત્ ઘોષણા કરી કે - હે ચંપાનગરી નિવાસી ભાગ્યવાનો! ચરક આદિ યાવત્ તેઓએ આજ્ઞા પાછી સોંપી. ત્યારે તે કૌટુંબિકોની ઘોષણા સાંભળીને ચંપાનગરીથી ઘણા ચરક યાવત્ ગૃહસ્થો ધન્ય સાર્થવાહ પાસે ધન્યએ તે ચરક આદિ ગૃહસ્થોને અછત્રકને છત્ર યાવતુ પથ્થોદન આપ્યું. કહ્યું કે તમે ચંપાનગરી બહાર અગ્રોદ્યાનમાં મારી રાહ જોતા રહો. ત્યારે તે ચરકો આદિ, ધન્ય સાર્થવાહે આમ કહેતા યાવત્ રાહ જોતા રહે છે. ત્યારપછી ધન્ય સાર્થવાહ, શોભન તિથિ-કરણ-નક્ષત્રમાં વિપુલ અશનાદિ તૈયાર કરાવ્યા. મિત્ર, જ્ઞાતિ આમંચ્યા. ભોજન કરાવ્યું. તેમને પૂછીને ગાડા-ગાડી જોડાવ્યા. ચંપાનગરીથી નીકળે છે. બહુ દૂર-દૂર પડાવ ના કરતા, માર્ગમાં વસતા –વસતા, સુખેથી વસતી અને પ્રાતરાશ કરતા અંગ જનપદની મધ્યેથી દેશની સીમાએ પહોંચ્યા, પછી ગાડા-ગાડી ખોલ્યા, સાથે નિવેશ કરાવીને, કૌટુંબિક પુરુષોને બોલાવીને કહ્યું - હે દેવાનુપ્રિયો! તમે મારા સાર્થનિવેશમાં મોટા-મોટા શબ્દોથી ઉદ્ઘોષણા કરાવતા કહો કે - હવે આગામી અટવી છિન્નાપાત અને ઘણો લાંબો માર્ગ છે, તેમાં બહુમધ્ય દેશભાગે ઘણા નંદીકલના વૃક્ષો છે, જે કૃષ્ણ યાવત્ પત્રિત, પુષ્પિત, ફલિત, વનસ્પતિથી શોભતા, સૌંદર્યથી અતિ-અતિ શોભતા રહ્યા છે, વર્ણાદિથી મનોજ્ઞ યાવત્ સ્પર્શ અને છાયા વડે મનોજ્ઞ છે, જે કોઈ તે નંદીફળ વૃક્ષના મૂળ, કંદ, ત્વચા, પત્ર, પુષ્પ, ફળ, બીજ કે હરિત ખાય કે તેની છાયામાં વિશ્રામ લેશે. તેમને થોડીવાર તો સારું લાગશે, પણ પછી પરિણમન થતા અકાલે મૃત્યુ પામશે, તો હે દેવાનુપ્રિયો! કોઈ ને નંદીફળના મૂળ ન ખાશો યાવતુ છાયામાં વિશ્રામ ન કરશો, જેથી અકાળે મૃત્યુ ન પામો. તમે બીજા વૃક્ષોના મૂળ યાવતુ હરિતનું ભક્ષણ કરજો અને છાયામાં વિશ્રામ લેજો એવી ઘોષણા કરાવીને યાવતુ મારી આજ્ઞા પાછી સોંપો. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(જ્ઞાતાધર્મકથા)” આગમસૂત્ર અનુવાદ Page 98