________________ આગમસૂત્ર 6, અંગસૂત્ર 6 જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર ત્યારે ધન્યએ ઉક્ઝિકાને સોગંદ આપીને પૂછ્યું કે - હે પુત્રી ! આ તે જ શાલિઅક્ષત છે કે બીજા છે ? ત્યારે ઉઝિકાએ ધન્યને કહ્યું - હે તાત ! આપે આજથી અતીત પાંચમાં સંવત્સરમાં આ મિત્ર, જ્ઞાતિ આદિ સન્મુખ દાણા આપી યાવતુ વિચરજે એમ કહેલું. ત્યારે મેં આપની વાત સ્વીકારેલી, તે પાંચ શાલિઅક્ષત લઈને એકાંતમાં જઈને, મને એવો સંકલ્પ થયેલો કે સસુરજીના કોઠારમાં ઘાણ શાલી છે યાવત્ મારા કામમાં લાગી ગઈ, તો હે પિતાજી ! આ તે પાંચ શાલિઅક્ષત તે નથી, પણ અન્ય છે. ત્યારે તે ધન્ય સાર્થવાહ ઉજિઝકાની તે વાત સાંભળી, સમજી, યાવત્ અતિ ક્રોધિત થઈ ઉક્ઝિકાને તે મિત્ર, જ્ઞાતિજન આદિ તથા ચાર પુત્રવધૂના કુલગૃહ વર્ગની આગળ તે કુલગૃહની રાખ કે છાણ ફેંકનારી, કચરો કાઢનારી, ધોવા કે સ્નાન માટે પાણી દેનારી અને બહારની દાસી કાર્ય કરનારી રૂપે નિયુક્ત કરી. એ પ્રમાણે હે આયુષ્યમાન શ્રમણ ! જે આપણા સાધુ-સાધ્વી સાવ દીક્ષા લઈને, તે પાંચ મહાવ્રતોને ફેંકી દે છે, તે આ ભવમાં ઘણા સાધુ-સાધ્વી યાવત્ ઉઝિકા માફક ભ્રમણ કરશે. એ પ્રમાણે ભોગવતી પણ જાણવી. વિશેષ એ કે તેણીને ખાંડનારી, કૂટનારી, પીસનારી, છોતરા ઊતારનારી, રાંધનારી, પીરસનારી, પરિભાગ કરનારી, ઘરમાં દાસીકાર્ય કરનારી, રસોઈ કરનારી રૂપે સ્થાપી. આ પ્રમાણે આપણા જે સાધુ-સાધ્વી આ પાંચ મહાવ્રતને ફોડનારા થાય છે, તે આ ભવમાં ઘણા શ્રમણાદિ દ્વારા યાવત્ હીલણાદિ પામે છે. એ પ્રમાણે રક્ષિકાને પણ જાણવી. વિશેષ એ કે - તેણી વાસગૃહે ગઈ, મંજૂષા ખોલી, પછી રત્નકરંડકમાંથી પાંચ શાલિ-અક્ષત લઈને ધન્ય પાસે આવી, આવીને પાંચ શાલિઅક્ષત ધન્યના હાથમાં આપ્યા. ત્યારપછી તે ધન્યએ રક્ષિકાને કહ્યું - હે પુત્રી ! આ પાંચ દાણા તે જ છે કે બીજા છે ? ત્યારે રક્ષિકાએ ધન્યને કહ્યું - હે તાત ! આ તે જ પાંચ દાણા છે, બીજા નહીં. હે પુત્રી ! કઈ રીતે ? હે તાત ! તમે આ પાંચ દાણા આપ્યા યાવત્ સંરક્ષણ, સંગોપન કરતી રહેજે, આ કારણે તે પાંચ દાણા શુદ્ધ વસ્ત્રમાં બાંધી યાવત્ ત્રિસંધ્ય સારસંભાળ કરતી રહી. તેથી આ કારણે હે તાત ! આ પાંચ દાણા તે જ છે, બીજા નહીં. ત્યારે તે ધન્ય રક્ષિકાની પાસે આ વાત સાંભળી, હૃષ્ટ-તુષ્ટ થઈ તેણીને કુલગૃહના હિરણ્ય, કાંસ, દૂષ્ય, વિપુલ ધન યાવત્ સ્થાપતેયની ભાંડાગારિણી રૂપે સ્થાપી. એ પ્રમાણે હે આયુષ્યમાન્ શ્રમણ! યાવત્ જે પાંચ મહાવ્રતનો રક્ષક થાય છે, તે આ ભવમાં ઘણા શ્રમણાદિને અર્ચનીય થાય છે. રોહિણી પણ તેમજ જાણવી. વિશેષ એ - હે તાત ! તમે ઘણા ગાડા-ગાડી આપો. જેથી હું તમને પાંચ શાલિ-અક્ષત પાછા આપું. ત્યારે ધન્ય રોહિણીને કહ્યું - હે પુત્રી ! તું મને તે પાંચ દાણા, ગાડા-ગાડીમાં ભરીને કઈ રીતે આપીશ ? ત્યારે રોહિણીએ ધન્યને કહ્યું - હે તાત! આપે અતીત પાંચમાં સંવત્સરમાં આ મિત્ર યાવત્ ઘણા શતા કુંભ થયા, તે ક્રમે હે તાત ! તમને તે પાંચ શાલિ અક્ષત ગાડા-ગાડી ભરીને આપું છું. ત્યારે ધન્યએ રોહિણીને ઘણા ગાડા-ગાડી આપ્યા. પછી રોહિણી તે લઈને પોતાના કુલગૃહે આવી, કોઠારા ખોલ્યો, પાલા ઉઘાડ્યા, ગાડા-ગાડી ભર્યા પછી રાજગૃહનગરની વચ્ચોવચ્ચથી પોતાના ઘેર, ધન્ય સાર્થવાહ પાસે આવી. ત્યારે રાજગૃહના શૃંગાટકે યાવત્ ઘણા લોકો એકબીજાને એમ કહેવા લાગ્યા -દેવાનુપ્રિયો! તે ધન્ય સાર્થવાહ ધન્ય છે, જેને રોહિણી જેવી પુત્રવધૂ છે, જેણે પાંચ શાલિ અક્ષત ગાડા-ગાડી ભરીને આપ્યા. ત્યારે તે ધન્યએ તે પાંચ દાણાને ગાડા-ગાડી ભરીને આવતા જોયા. જોઈને હાર્ષિત થઈને સ્વીકાર્યા. પછી તે જ મિત્ર, જ્ઞાતિ, ચાર પુત્રવધૂના કુલગૃહ સમ્મુખ રોહિણી વહુને તે કુલગૃહના ઘણા કાર્યોમાં યાવત્ રહસ્યમાં પૂછવા યોગ્ય યાવત્ વૃત્તાવૃત્ત અને પ્રમાણભૂત સ્થાપી. એ પ્રમાણે હે આયુષ્યમાન શ્રમણો! યાવતુ પાંચ મહાવ્રતને સંવર્ધિત કરે છે, તે આ ભવમાં ઘણા શ્રમણાદિ યાવત્ સંસારથી મુક્ત થઈ જાય છે. જેમ તે રોહિણી. ભગવંતે સાતમાં અધ્યયનનો આ અર્થ કહ્યો છે. અધ્યયન-૭ નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(જ્ઞાતાધર્મકથા)” આગમસૂત્ર અનુવાદ Page 57