________________ આગમસૂત્ર 6, અંગસૂત્ર 6 જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર અધ્યયન-૪ કૂર્મ” (કાચબો) સૂત્ર-૬૨ ભગવદ્ ! જો શ્રમણ ભગવંત મહાવીરે જ્ઞાતાધર્મકથાના ત્રીજા જ્ઞાત અધ્યયનનો આ અર્થ કહ્યો, તો ચોથા ‘જ્ઞાત' નો શો અર્થ કહ્યો છે? | હે જંબૂ ! તે કાળે, તે સમયે વારાણસી નગરી હતી. તે વારાણસી નગરી બહાર ઈશાન કોણમાં ગંગા મહાનદીના મૃતગંગાતીર નામે દ્રહ હતું. અનુક્રમથી આપ મેળેબનેલ આ દ્રહ સુંદર કિનારાથી સુશોભિત હતો. તેનું જળ શીતલ-ગંભીર હતુ. તે દ્રહ સ્વચ્છ, વિમલ, જળથી પરિપૂર્ણ હતુ. પત્ર-પુષ્પ-પલાશથી આચ્છ ઉત્પલ, પદ્મ, કુમુદ, નલીન, સુભગ, સૌગંધિક, પુંડરીક, મહાપુંડરીક, શતપત્ર, સહસ્રપત્રાદિ કેસર પુષ્પોચિતથી તે સમૃદ્ધ હતો, તેથી તેપ્રાસાદીય, દર્શનીય, અભિરૂપ અને પ્રતિરૂપ લાગતો હતો. તેમાં ઘણા સેંકડો, હજારો, લાખો, મત્સ્યો, કચ્છપો, ગ્રાહો, મગરો, સુસુમારોનો સમૂહ નિર્ભય, નિરુદ્વેગ, સુખસુખે રમણ કરતા વિચારતા હતા. તે મૃતગંગા દ્રહની સમીપે એક મોટો માલુકા કચ્છ હતો. તેમાં બે પાપી શિયાળ વસતા હતા. તે પાપી, રૌદ્ર, તેમાં દત્ત ચિત્ત, સાહસિક, રક્તરંજિત હાથવાળા, માંસાથ, માંસાહારી, માંસપ્રિય, માંસલોલૂપ, માંસ ગવેષતા રાત્રિ અને વિકાલચારી તથા દિવસના પ્રચ્છન્ન રહેતા હતા. ત્યારે તે મૃતગંગાતીર દ્રહથી અન્ય કોઈ દિવસે સૂર્યનો ઘણા સમય પહેલા અસ્ત થતા, સંધ્યા વ્યતીત થતા, કોઈ વિરલ માણસ જ ચાલતા-ફરતા હતા, ઘેર વિશ્રામમાં હતા. ત્યારે આહારાર્થી, આહાર ગવેષક બે કાચબા ધીરેધીરે બહાર નીકળ્યા. તે જ મૃતગંગા-તીર દ્રહની આસપાસ ચોતરફ ફરતા પોતાની આજીવિકાર્ચે ફરતા હતા. ત્યારપછી તે આહારાર્થી યાવત્ આહાર ગવેષક બંને પાપી શિયાળો, માલુકા કચ્છથી નીકળ્યા, નીકળીને મૃતગંગા તીર દ્રહે આવ્યા. ત્યાં જ આસપાસ ચોતરફ ફરતા આજીવિકાર્થે વિચરવા લાગ્યા. ત્યારે તે પાપી શિયાળોએ તે બંને કાચબાને જોયા, જોઈને તે કાચબા પાસે જવા નીકળ્યા. ત્યારે તે કાચબા તે પાપી શિયાળને આવતા જોઈને ભયભીત, ત્રસ્ત, ત્રસિત, ઉદ્વિગ્ન, સંજાતભયથી પોતાના હાથ,પગ, ગ્રીવાને પોતાના શરીરમાં સંહરી લીધા, પછી નિશ્ચલ, નિષ્પદ, મૌન થઈને રહ્યા. ત્યારે તે પાપી શિયાળો કાચબાઓ પાસે આવ્યા, આવીને કાચબાને ચોતરફથી ઊંચા-નીચા કર્યા, પરિવર્તીત કર્યા, સ્થાનાંતરિત કર્યા, સંસર્યા, ચલિત કર્યા, ઘટ્ટન, સ્પંદન, ક્ષોભિત કરવા લાગ્યા. નખો વડે ફાડવા લાગ્યા, દાંત વડે ચૂંથવા લાગ્યા, પરંતુ કાચબાના શરીરને થોડી, વધુ કે વિશેષ બાધા પહોંચાડવામાં કે છવિચ્છેદ કરવામાં સમર્થ ન થયા. ત્યારે તે પાપી શિયાળો આ કાચબાને બીજી-ત્રીજી વખત પણ ચોતરફથી ઉદ્વર્તીત યાવત્ છવિચ્છેદ કરવામાં સમર્થ ન થયા. ત્યારે શ્રાંત, ત્રાંત, પરિતાંત, નિર્વિર્ણ થઈને ધીમે ધીમે પાછા ચાલ્યા ગયા, એકાંતમાં જઈને નિશ્ચલ, નિષ્પદ, મૌન થઈને રહ્યા. ત્યારે એક કાચબાએ તે પાપી શિયાળને ઘણા સમય પહેલાં, દૂર ગયા જાણીને ધીમે ધીમે એક પગ બહાર કાઢ્યો. ત્યારે તે પાપી શિયાળોએ, તે કાચબાને ધીમે ધીમે એક પગ બહાર કાઢતો જોઈને ત્યાં ઉત્કૃષ્ટ, શીઘ, ચપળ, ત્વરિત, ચંડ, જય કરનારી, વેગવાળી ગતિથી તે કાચબા પાસે જઈને, તે કાચબાના તે પગને નખ વડે વિદારી, દાંત વડે ચૂંથી, પછી તેનું માંસ અને લોહીનો આહાર કર્યો. પછી તે કાચબાને ચોતરફ ઉદ્વર્તીત કર્યો યાવત્ છવિચ્છેદ કરવા સમર્થ ન થયા, ત્યારે બીજી વખત પાછા ગયા. એ પ્રમાણે ચારે પણ પગોને કહેવા યાવતુ ધીમે ધીમે ગરદન બહાર કાઢી ત્યારે તે પાપી શિયાળોએ તે કાચબા. વડે ગરદન બહાર કઢાતા જોઈ, શીધ્ર-ચપળાદિ ગતિથી, નખ અને દાંત વડે કપાળને અલગ કરી દીધું. પછી તે કાચબાને જીવિતથી રહિત કરી તેના માંસ અને લોહીનો આહાર કર્યો. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(જ્ઞાતાધર્મકથા)” આગમસૂત્ર અનુવાદ Page 44