________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5 “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ શતક-૪ સૂત્ર૨૦૭ ચોથા શતકના દશ ઉદ્દેશા છે, તેમાં ચાર વિમાનસંબંધી, ચાર રાજધાની સંબંધી, એક નૈરયિક અને એક લેશ્યાનો ઉદ્દેશો છે. શતક-૪, ઉદ્દેશો-૧ થી 4 વિમાન' 208. રાજગૃહ નગરમાં યાવત્ ગૌતમસ્વામીએ આ પ્રમાણે પૂછ્યું - ભગવન્! દેવેન્દ્ર દેવરાજ ઈશાનને કેટલા લોકપાલો છે ? ગૌતમ! ચાર. તે આ - સોમ, યમ, વરુણ, વૈશ્રમણ. ભગવદ્ ! આ લોકપાલોને કેટલા વિમાનો છે ? ગૌતમ ! ચાર. તે આ - સુમન, સર્વતોભદ્ર, વલ્થ, સુવડ્યુ. ભગવન્! ઈશાનેન્દ્રના સોમ લોકપાલનું સુમન નામે મહાવિમાન ક્યાં છે ? ગૌતમ ! જંબુદ્વીપના મેરુ પર્વતની ઉત્તરે, આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીનાસમતલથી અસંખ્ય યોજન ઉપર જતાં યાવત્ ઈશાન નામે કલ્પ છે. તેમાં યાવત્ પાંચ અવતંસકો કહ્યા છે. તે આ - અંકાવયંસક, સ્ફટિકાવવંસક, રત્નાવતંસક, જાતરૂપાવતંસક. તેની વચ્ચે પાંચમું ઈશાનાવતંસક. તે ઈશાનાવતંસક મહાવિમાનની પૂર્વે તિછ અસંખ્યય હજાર યોજન ગયા પછી ઇશાનેન્દ્રના સોમ લોકપાલનું સુમન નામક મહાવિમાન છે. તે વિમાનની લંબાઈ-પહોળાઈ સાડા 12 લાખ યોજન છે. આદિ વક્તવ્યતા ત્રીજા શતકમાં કહેલ શકેન્દ્રના લોકપાલ સોમના મહાવિમાનની વક્તવ્યતા મુજબ અર્ચનિકા સુધી અહીં કહેવી. ચારે લોકપાલના વિમાનનો એક એક ઉદ્દેશો જાણવો. ચારે વિમાનના ચાર ઉદ્દેશા છે. માત્ર સ્થિતિમાં ભેદ 209. પહેલા બે લોકપાલ સોમ અને યમની સ્થિતિ ત્રિભાગ ઉણ બે પલ્યોપમ છે, વૈશ્રમણની સ્થિતિ બે પલ્યોપમ છે, વરુણની સ્થિતિ ત્રિભાગસહિત બે પલ્યોપમ છે તથા અપત્યરૂપ દેવોની એક પલ્યોપમ સ્થિતિ છે. શતક-૪ ઉદ્દેશા-૧ થી 4 નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ શતક-૪, ઉદ્દેશો-૫ થી 8 રાજધાની સૂત્ર-૨૧૦ ઈશાનેન્દ્રના ચાર લોકપાલની રાજધાનીઓના ચાર ઉદ્દેશા કહેવા. પ્રત્યેક રાજધાનીનો એક ઉદ્દેશ ગણતા ચાર રાજધાનીના ઉદ્દેશક- 5, 6, 7, 8 થશે. તેમાં આઠમા ઉદ્દેશામાં વરુણ લોકપાલ સુધીનું વર્ણન આવશે, તે આટલી મોટી ઋદ્ધિવાળો અને વિક્ર્વણા શક્તિસંપન્ન વરુણ લોકપાલ છે. શતક-૪ ઉદ્દેશા-૫ થી 8 નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ શતક-૪, ઉદ્દેશો-૯ નૈરયિક' સૂત્ર-૨૧૧ ભગવન્! શું નૈરયિક, નૈરયિકોમાં ઉત્પન્ન થાય કે અનૈરયિક નૈરયિકોમાં ઉત્પન્ન થાય? ગૌતમ ! અહી પન્નવણા સૂત્રના વેશ્યાપદ નો ત્રીજા ઉદ્દેશાનું જ્ઞાન'ના વર્ણન સુધીનું કથન કરવું જોઈએ. શતક-૪ ઉદ્દેશા-૯ નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 79
