________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ તો હે મંડિતપુત્ર ! તે નાવ પાણીથી ભરાતા પૂર્ણ, પૂર્ણ પ્રમાણ યાવત્ ભરેલા ઘડા જેવી થઈ જાય ? હા, થાય. કોઈ પુરુષ તે નાવના બધા કાણા પૂરી દે, નૌકાનું પાણી ઉલેચાવી નાંખે, તો બધું પાણી ઉલેચાયા બાદ તે નાવ શીધ્ર જ ઉપર આવે ? હા, આવે. હે મંડિતપુત્ર! એ રીતે આત્મામાં સંવૃત્ત થયેલ ઇર્યાસમિત યાવતુ ગુપ્ત બ્રહ્મચારી, સાવધાનીથી ચાલતાઉભતા-બેસતા-સૂતા, સાવધાનીથી વસ્ત્ર-પાત્ર-કંબલ-પાદપ્રોંછન લેતા-મૂકતા અણગારને યાવત્ આંખ પટપટાવતા પણ વિમાત્રાપૂર્વક સૂક્ષ્મ ઇર્યાપથિકી ક્રિયા થાય છે અને પ્રથમ સમયે બદ્ધ પૃષ્ટ, બીજા સમયે વેદાયેલી, ત્રીજા સમયે નિર્જરા પામેલી તે ક્રિયા ભવિષ્યકાળે અકર્મ થાય છે. તેથી મંડિતપુત્ર ! એમ કહ્યું કે - યાવત્ તે જીવને અંતક્રિયા-મુક્તિ થાય છે. સૂત્ર-૧૮૨ ભગવન્! પ્રમત્ત સંયમમાં વર્તતા સંયમીનો બધો મળીને પ્રમત્ત સંયતકાળ કેટલો થાય છે ? હે મંડિતપુત્ર! એક જીવને આશ્રીને જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી દેશોન પૂર્વકોટી, અનેક જીવને આશ્રીને સર્વકાળ. ભગવદ્ અપ્રમત્ત સંયમને પાળતા અપ્રમત્ત સંયમીનો બધો મળીને અપ્રમત્ત સંયમકાળ કેટલો થાય છે ? મંડિતપુત્ર ! એક જીવને આશ્રીને જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ દેશોન પૂર્વકોટી. અનેક જીવને આશ્રીને સર્વકાળ. હે ભગવન્ ! તે એમ જ છે, તે એમ જ છે. એમ કહી મંડિતપુત્ર અણગાર શ્રમણ ભગવંત મહાવીરને વાંદીનમી યાવત વિચરે છે. સૂત્ર-૧૮૩ ભગવન્! એમ કહી ગૌતમસ્વામી શ્રમણ ભગવંત મહાવીરને વાંદી-નમીને આમ કહ્યું - ભગવન્! લવણ સમુદ્રની વેળા(પાણી) ચૌદશ, આઠમ, પૂનમ અને અમાસે વધારે કેમ વધે છે કે ઘટે છે ? જીવાભિગમમાં જેમ લવણસમુદ્ર વક્તવ્યતા છે તે લોક-સ્થિતિ સુધી અહીં જાણવી. જ્યાં સુધી લવણસમુદ્ર જંબુદ્વીપને ન ડૂબાડે કે લોકાનુભાવથી એકોદર્ક ન કરે ત્યાં સુધીનું વર્ણન કરવું. ભગવદ્ ! તે એમ જ છે, એમ જ છે કહી યાવત્ વિચરે છે. શતક-૩, ઉદ્દેશા-૩નો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ પૂર્ણ શતક-૩, ઉદ્દેશો-૪ ‘યાન' સૂત્ર-૧૮૪ ભગવન્ભાવિતાત્મા અણગાર વૈક્રિય સમુહ્વાતથી સમવહત થયેલ અને યાનરૂપે ગતિ કરતા દેવને જાણે, અને જુએ? ગૌતમ ! કોઈ દેવને જુએ પણ યાનને ન જુએ, કોઈ યાનને જુએ પણ દેવને ન જુએ. કોઈ દેવ અને યાના બંનેને જુએ. કોઈ દેવ કે યાન બંનેને ન જુએ. ભગવનું ! ભાવિતાત્મા અણગાર, વૈક્રિય સમઘાતથી સમવહત થયેલી અને યાનરૂપે ગતિ કરતી દેવીને જાણે અને જુએ ? ગૌતમ ! પૂર્વવત્ જાણવું. ભગવન્! ભાવિતાત્મા અણગાર, વૈક્રિય સમુહ્વાતથી સમવહત થયેલા અને યાનરૂપે ગતિ કરતા એવા. દેવીવાળા દેવને જાણે અને જુએ ? ગૌતમ ! કોઈ દેવીવાળા દેવને જુએ, યાનને ન જુએ ઇત્યાદિ ચાર ભંગ કહેવા. ભગવદ્ ! ભાવિતાત્મા અણગાર, વૃક્ષના અંદરના ભાગને જુએ કે બહારના ભાગે જુએ ? ગૌતમ ! પૂર્વવત ચાર ભાંગા કહેવા. એ રીતે મૂલને જુએ કે સ્કંદને જુએ? અહીં પણ ચાર ભાંગા કહેવા. એ રીતે મૂલ અને બીજનો સંયોગ કરવો. એ રીતે કંદ સાથે પણ જોડવું યાવત્ બીજ. એ રીતે યાવતુ પુષ્પની સાથે બીજનો સંયોગ કરવો. ભગવન્! ભાવિતાત્મા અણગાર વૃક્ષનું ફળ જુએ કે બીજ જુએ ? ગૌતમ ! પૂર્વવત ચાર ભંગ કહેવા. સૂત્ર-૧૮૫, 186 મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 70