________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' પટલયુક્ત નિરાલોક થશે. સમયની રૂક્ષતાથી ચંદ્ર અતિ શીતતા ફેંકશે, સૂર્ય અધિક તપશે, પછી વારંવાર ઘણો અરસ-વિરસ-ખાર-ખટ્ટ-અગ્નિ-વિદ્યુત-વિષ-અશનિ મેઘ, ન પીવા યોગ્ય જળ, વ્યાધિ-રોગ-વેદના ઉત્પાદક પરિણામી જળ, અમનોજ્ઞ જળ, પ્રચંડ વાયુના આઘાત થકી તીક્ષ્ણ ધારાથી પડતી પ્રચુર વર્ષા થશે. જેનાથી ભરત ક્ષેત્રના - ગામ, આકર, નગર, ખેડ, કર્બટ, મડંબ, દ્રોણમુખ, પટ્ટણ, આશ્રમ આદિમાં રહેનાર જનસમૂહ, ચતુષ્પદ ગવેલગ, ખેચર પક્ષી સંઘ, ગામ અને જંગલમાં સંચાર રત ત્રસ પ્રાણી, અનેક પ્રકારના વૃક્ષ, ગુલ્મ, લતા, વેલ, ઘાસ, પર્વક, હરિત, ઔષધિ, અંકુરાદિ તૃણ વનસ્પતિ વિનષ્ટ થશે. વૈતાઢ્યગિરિને છોડીને બધા પર્વત, નાના પહાડ, ટીલા, ડુંગર, સ્થળ, રેગિસ્તાનાદિ બધાનો વિનાશ થશે. ગંગા અને સિંધુ નદી છોડીને બધી નદી, ઝરણા આદિ નષ્ટ થશે. દુર્ગમ અને વિષમ ભૂમિમાં રહેલ બધા સ્થળ સમતલ ક્ષેત્ર થઈ જશે. ભગવનતે સમયે ભરતક્ષેત્રની ભૂમિનો આકાર, ભાવોનો આવિર્ભાવ કેવો થશે? ગૌતમ ! તેની ભૂમિ અંગાર-છારિય-મર્મર-તપ્તક વેલક-તપ્ત સમ જ્યોતિરૂપ, ઘણી જ ધૂળ-રેતી-કાદવશેવાળ-ચલણી-ધરણી ગોચર થઈ જશે. જીવોને ચાલવું દુષ્કર થઈ જશે. સૂત્ર-૩૬૦ ભગવન્! તે સમયમાં ભરતક્ષેત્રના મનુષ્યોના આકાર, ભાવપ્રત્યાવતાર કેવા હશે ? ગૌતમ ! મનુષ્યો કુરૂપ, કુવર્ણ, દુર્ગધી, કુરસ, કુસ્પર્શવાળા, અનિષ્ટ, અકાંત યાવત્ અમણામ, હીન-દીનઅનિષ્ટ યાવત્ અમણામ સ્વરવાળા, અનાદય-અપ્રીતિયુક્ત વચનવાળા, નિર્લજ્જ, ફૂડ-કપટ-કલહ-વધ-બંધવૈરમાં રત, મર્યાદા ઉલ્લંઘવામાં પ્રધાન, અકાર્યમાં ઉદ્યત, ગુરુ-નિયોગ વિનયરહિત, વિકલ રૂપવાળા, વધેલા નખકેશ-શ્મણૂ-રોમવાળા, કાળા, કઠોર-ખર-શ્યામવર્ણા, કુટ્ટ શિરા, પીળા-સફેદ વાળ વાળા, ઘણી નસોથી સંપન્ન દુર્દર્શનીય રૂપવાળા, સંકુચિત વલી તરંગોથી પરિવેષ્ટિત, જરા પરિણત વૃદ્ધ જેવા, પ્રવિરલ, પરિશટિત દંત શ્રેણી, ઉશ્કટ ઘટ મુખવાળા, વિષમચક્ષુ, વાંકુ નાક, વાંકા વળેલા વિગત ભેસણ મુખવાળા, ભયંકર ખુજલીવાળા, (તથા) કઠોર-તીણ નખો વડે ખણવાને કારણે વિકૃત બનેલ શરીરી, દાદ-કોઢ-સિદમ, ફાટેલ, કઠોર ચામડી વાળા, વિચિત્ર અંગવાળા, ઊંટ ગતિ, વિષમ સંધિ બંધન, ઊંચી-નીચી હડ્ડી, વિભક્ત-દુર્બળ-કુસંઘયણ-કુપ્રમાણકુસંસ્થિત-કુરૂપ-કુસ્થાનાસન-કુશધ્યા-કુભોજી-અશુચિ-અનેક વ્યાધિથી પીડિત અંગ, સ્મલિત-વેઝલ ગતિ, નિરુત્સાહી, સત્ત્વરહિત, વિકૃત ચેષ્ટાવાળા, નષ્ટતેજા, વારંવાર શીત-ઉષ્ણ-ખર-કઠોર-વાત વ્યાપ્ત, મલિન-રજાદિ યુક્ત અંગવાળા, અતિ ક્રોધ-માન-માયા-લોભવાળા અશુભ દુઃખ ભોગી, (તથા) પ્રાયઃ ધર્મસંજ્ઞા અને સભ્યત્વથી પરિભ્રષ્ટ, ઉત્કૃષ્ટ એક હાથ માત્ર, 16 થી 20 વર્ષના અધિકાયુવાળા, ઘણા પુત્ર પૌત્રાદિ પરિવારવાળા, તેના પર સ્નેહવાળા હશે. તેના 72 કુટુંબો બીજભૂત, બીજમાત્ર હશે. તેઓ ગંગા, સિંધુ નદીના બિલોમાં અને વૈતાઢ્ય પર્વતની ગુફાઓમાં આશ્રય લઈને નિવાસ કરશે. ભગવદ્ ! તે મનુષ્યો કેવો આહાર કરશે? ગૌતમ ! તે કાળે, તે સમયે ગંગા, સિંધુ મહાનદી રથ-પથ વિસ્તારવાળી હશે. તેમાં રથની ધૂરીના પ્રવેશવાના છિદ્ર જેટલા ભાગમાં આવી શકે તેટલું પાણી વહેશે. તે પાણીમાં ઘણા મત્ય, કાચબાદિ હશે. પાણી વધુ નહીં હોય. તે મનુષ્યો સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્ત સમયે એક મુહૂર્ત બિલની બહાર નીકળશે. નીકળીને માછલી, કાચબાદિ પકડીને જમીનમાં ગાડશે. એવા મચ્છ-કચ્છપ ઠંડી અને ગરમીથી સૂકાઈ જશે. એ રીતે તેઓ 21,000 વર્ષ સુધી આજીવિકા ચલાવતા વિચરશે. ભગવન ! તે મનુષ્યો નિ:શીલ, નિર્ગુણ, નિર્મર્યાદ, પ્રત્યાખ્યાન પૌષધોપવાસ રહિત, પ્રાયઃ માંસાહારી, મસ્યાહારી, મુદ્રાહારી, કુણિમાહારી, કાળ માસે કાળ કરીને ક્યાં જશે? ક્યાં ઉત્પન્ન થશે? મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 127