________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ દૃષ્ટિજીવ નિયમા બાંધે. એ રીતે આયુ સિવાય સાતે કર્મપ્રકૃતિમાં જાણવું. આયુકર્મમાં સમ્યગદષ્ટિ અને મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવને ભજના. પણ સમ્યમિથ્યાદૃષ્ટિ જીવ ન બાંધે. *ભગવન્! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું સંજ્ઞીજીવ બાંધે, અસંજ્ઞીજીવ બાંધે કે નોસંજ્ઞી-નોઅસંજ્ઞીજીવ બાંધે? ગૌતમ જ્ઞાનાવરણીયકર્મ, સંજ્ઞીજીવ કદાચિત બાંધે, કદાચિ ન બાંધે. અસંજ્ઞીજીવ નિયમા બાંધે. નોસંજ્ઞીનોઅસંજ્ઞીજીવ ન બાંધે. આ રીતે વેદનીય અને આયુષ્યને છોડીને બાકીની છ કર્મપ્રકૃતીઓમાં જાણવું. વેદનીયકર્મ સંજ્ઞી, અસંજ્ઞીજીવ નિયમા બાંધે, નોસંજ્ઞી-નોઅસંજ્ઞીજીવ કદાચિત બાંધે, કદાચિત ન બાંધે. આયુકર્મ સંજ્ઞી અને અસંજ્ઞીજીવ ભજનાએ બાંધે. નોસંજ્ઞી-નોઅસંજ્ઞીજીવ ન બાંધે. *ભગવન્! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું ભવસિદ્ધિક બાંધે, અભવસિદ્ધિક બાંધે કે નો ભવસિદ્ધિક નોઅભવસિદ્ધિક બાંધે ? ગૌતમ !જ્ઞાનાવરણીયકર્મ ભવસિદ્ધિક ભજનાએ બાંધે, અભવસિદ્ધિક નિયમા બાંધે અને નો ભવસિદ્ધિક નોઅભવસિદ્ધિક જીવો ન બાંધે. આ જ પ્રમાણે આયુકર્મને છોડીને સાતે કર્મપ્રકૃતિમાં કહેવું. આયુકર્મ ભવસિદ્ધિક અને અભવસિદ્ધિક ભક્તાએ બાંધે પણ સિદ્ધજીવો બાંધતા નથી. * ભગવદ્ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું ચક્ષુદર્શની બાંધે, અચક્ષુદર્શની બાંધે, અવધિદર્શની બાંધે કે કેવલદર્શની બાંધે ? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ, ચક્ષુદર્શની, અચક્ષુદર્શની અને અવધિદર્શની ભજનાએ બાંધે પણ કેવલદર્શની ન બાંધે. આ પ્રમાણે વેદનીયને છોડીને સાતે કર્મપ્રકૃતિઓમાં સમજવું. વેદનીય કર્મને ચક્ષુદર્શની, અચક્ષુદર્શની અને અવધિદર્શની નિયમાં બાંધે પણ કેવલદર્શની ભજનાએ બાંધે. *ભગવદ્ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું પર્યાપ્તો બાંધે, અપર્યાપ્તો બાંધે કે નોપર્યાપ્ત-નોઅપર્યાપ્તા બાંધે ? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ પર્યાપ્તા ભજનાએ બાંધે, અપર્યાપ્તો નિયમા બાંધે, નોપર્યાપ્તો-નોઅપર્યાપ્તો ના બાંધે. એ રીતે આયુ વર્જીને સાતે કર્મપ્રકૃતિઓ જાણવી. આયકર્મ, પહેલા બે ભજનાએ બાંધે, સિદ્ધો ન બાંધે. *ભગવન્! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું ભાષક બાંધે કે અભાષક બાંધે ? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ ભાષક અને અભાષક જીવ ભજનાએ બાંધે. એ રીતે વેદનીય વર્જીને સાતે કર્મપ્રકૃતિમાં કહેવું. વેદનીયકર્મ, ભાષક નિયમા બાંધે, અભાષક જીવ ભજનાએ બાંધે. *ભગવન્! જ્ઞાનાવરણીયકર્મ શું પરિર બાંધે, અપરિત્ત બાંધે કે નોપરિત્તનો અપરિત્ત જીવબાંધે ? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીયકર્મ પરિત્તજીવ ભજનાએ બાંધે, અપરિત્ત નિયમાં બાંધે, નોપરિત્ત નોઅપરિત્ત ન બાંધે. એ રીતે આયુને વર્જીને સાતે કર્મપ્રકૃતિ જાણવી. આયુકર્મમાં પહેલા બે ને ભજના, ત્રીજા ન બાંધે. *ભગવન્! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું મતિજ્ઞાની બાંધે કે યાવતુ કેવલજ્ઞાનીમાં બાંધે ? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીય. કર્મને મતિ, શ્રુત, અવધિ અને મન:પર્યવજ્ઞાની ભજનાએ બાંધે. કેવલજ્ઞાની ન બાંધે. એ રીતે વેદનીય વર્જીને સાતે પ્રકૃતિ જાણવી. પહેલા ચાર નિયમા વેદનીયકર્મ બાંધે, પાંચમાને ભજના. *ભગવન્જ્ઞાનાવરણીય કર્મ, મતિ અજ્ઞાની બાંધે, મૃત અજ્ઞાની બાંધે કે વિર્ભાગજ્ઞાની બાંધે ? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ એ ત્રણે બાંધે. આયુકર્મ વર્જીને સાતે પ્રકૃતિમાં એમ જાણવું. આયુકર્મમાં ભજના. *ભગવદ્ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ, શું મનોયોગી બાંધે, વચનયોગી બાંધે, કાયયોગી બાંધે કે અયોગી બાંધે? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મબંધમાં પહેલા ત્રણને ભજના, અયોગી ન બાંધે. એ રીતે વેદનીય વર્જીને સાતે પ્રક્રુતિઓમાં કહેવું. વેદનીય પહેલા ત્રણ બાંધે પણ અયોગી ન બાંધે. *ભગવદ્ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું સાકારોપયુક્ત બાંધે કે અનાકારોપયુક્ત બાંધે ? ગૌતમ ! બંને પ્રકારના જીવો આઠે કર્મ ભજનાએ બાંધે. *ભગવદ્ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું આહારક જીવ બાંધે કે અણાહારક જીવ બાંધે ? ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મ બંને પ્રકારના જીવો ભજનાએ બાંધે. વેદનીય અને આયુકર્મને છોડીને છ કર્મ પ્રકૃતિ માટે તેમજ જાણવું. વેદનીય કર્મ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતીઆગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 105