________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. 3. પોતજ મસ્યો ત્રણ પ્રકારે કહ્યા છે - સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. (સંમૂચ્છિમ નપુંસક જ હોય.) 1. પક્ષીઓ ત્રણ પ્રકારે છે - અંડજ, પોતજ, સંમૂચ્છિમજ. 2. અંડજ પક્ષી ત્રણ પ્રકારે છે - સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. 3. પોતજ પક્ષી ત્રણ પ્રકારે કહ્યા છે - સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. એ જ રીતે ઉરપરિસર્પ અને ભુજપરિસર્પ કહેવા. (138) 1. સ્ત્રીઓ ત્રણ પ્રકારે છે - તિર્યંચયોનિક સ્ત્રી,, મનુષ્યયોનિક સ્ત્રી., દેવી. 2. તિર્યંચયોનિક સ્ત્રી ત્રણ પ્રકારે - જલચરી, સ્થલચરી, ખેચરી. 3. મનુષ્ય સ્ત્રી ત્રણ પ્રકારે છે - કર્મભૂમિજા, અકર્મભૂમિજા, અંતર્દીપજા. 1. પુરુષો ત્રણ પ્રકારે છે - તિર્યંચયોનિક પુરુષ, મનુષ્યયોનિક પુરુષ, દેવપુરુષ. 2. તિર્યંચયોનિક પુરુષ ત્રણ પ્રકારે છે - જલચર, સ્થલચર, ખેચર. 3. મનુષ્ય પુરુષો ત્રણ પ્રકારે છે - કર્મભૂમિજ, અકર્મભૂમિજ, અંતર્દીપજ. 1. નપુંસકો ત્રણ પ્રકારે– નૈરયિકનપુંસક, તિર્યંચયોનિક નપુંસક, મનુષ્ય નપુંસક. 2. તિર્યંચયોનિક નપુંસકો ત્રણ પ્રકારે- જલચર, સ્થલચર, ખેચર. 3. મનુષ્યનપુંસક ત્રણ પ્રકારે- કર્મભૂમિજ, અકર્મભૂમિજ, અંતદ્વપજ. (139) તિર્યંચયોનિક ત્રણ પ્રકારે છે- સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. સૂત્ર-૧૪૦ 1. નૈરયિકોને ત્રણ વેશ્યાઓ કહી છે - કૃષ્ણલેશ્યા, નીલલેશ્યા, કાપોતલેશ્યા. 2. અસુરકુમારોને ત્રણ લેશ્યાઓ સંક્લિષ્ટ કહી છે - કૃષ્ણલેશ્યા, નીલલેશ્યા, કાપોતલેશ્યા. 3 થી 11. એ પ્રમાણે યાવત્ સ્વનિતકુમારો જાણવા. એ પ્રમાણે 12. પૃથ્વીકાયિક, 13. અપ્રકાયિક, 14. વનસ્પતિકાયિક, 15. તેઉકાયિક, 16. વાયુકાયિક, 17. બે-ઇન્દ્રિય, 18. તેઇન્દ્રિય, 19. ચઉરિન્દ્રિય, એ બધાને નૈરયિકોની માફક ત્રણ લેશ્યાઓ કહેલી છે. 20. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકોને ત્રણ વેશ્યાઓ સંક્લિષ્ટ કહી છે - કૃષ્ણ વેશ્યા, નીલલેશ્યા, કાપોતલેશ્યા. 21. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકોને ત્રણ લેશ્યા અસંક્લિષ્ટ કહેલી છે - તેજોલેશ્યા, પદ્મવેશ્યા, શુક્લલેશ્યા. 22. એ રીતે મનુષ્યોને પણ જાણવું. 23. વ્યંતરોને અસુરકુમારની જેમ જાણવું. 24. વૈમાનિકોને ત્રણ લેશ્યાઓ કહી છે - તેજોલેશ્યા, પદ્મવેશ્યા, શુક્લલેશ્યા. સૂત્ર-૧૪૧ ત્રણ કારણે તારા પોતાના સ્થાનેથી ચલિત થાય છે - વિફર્વણા કરતા, પરિચારણા કરતા, એક સ્થાનથી. બીજા સ્થાને સંક્રમણ કરતા.. ત્રણ કારણે દેવો વિધુત્કાર કરે - વિફર્વણા કરતા, પરિચારણા કરતા, તથારૂપ શ્રમણ કે માહણને ઋદ્ધિ, કાંતિ, યશ, બલ, પુરસ્કાર, પરાક્રમ બતાવતા દેવ વિધુત્કાર કરે... ત્રણ કારણે દેવ સ્વનિત શબ્દ કરે - વિદુર્વણા કરતો ઇત્યાદિ સૂત્ર વિદ્યુત્કાર સૂત્રવત્ જાણવું. સૂત્ર-૧૪૨ (1) ત્રણ કારણે લોકમાં અંધકાર થાય - અરિહંત નિર્વાણ પામે ત્યારે, અરિહંત પ્રજ્ઞપ્ત ધર્મ વિચ્છેદ પામે ત્યારે, પૂર્વ-શ્રુત નાશ પામતા. (2) ત્રણ કારણે લોકમાં ઉદ્યોત થાય - અરિહંતો જન્મ લે ત્યારે, અરિહંતો પ્રવ્રજ્યા લે ત્યારે, અરિહંતોના કેવલ જ્ઞાનોત્પત્તિ મહોત્સવમાં. (3) ત્રણ કારણે દેવ ભવનોમાં અંધકાર થાય - અરિહંતો નિર્વાણ પામે ત્યારે, અરિહંત પ્રજ્ઞપ્ત ધર્મ વિચ્છેદ થતાં, પૂર્વગતશ્રુત નાશ પામતા. (4) ત્રણ કારણે દેવ ભવનોમાં ઉદ્યોત થાય - અરિહંતો જન્મ લે ત્યારે, અરિહંતો પ્રવ્રજ્યા લે ત્યારે, અરિહંતોના કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્તિ મહોત્સવમાં. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 28