________________ આગમસૂત્ર 2, અંગસૂત્ર 2 ‘સૂત્રકૃ’ પુદ્ગલથી બનેલા હોય છે. તે જીવો કર્મને વશ ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ કહ્યું છે. સૂત્ર-૬૭૯ હવે તીર્થંકર શ્રી વનસ્પતિના બીજા ભેદ પણ કહે છે - કેટલાક જીવો વૃક્ષયોનિક, વૃક્ષસ્થિત, વૃક્ષમાં વૃદ્ધિ પામે છે. તે વૃક્ષમાં ઉત્પન્ન, વૃક્ષમાં સ્થિત, વૃક્ષમાં વૃદ્ધિગત જીવો કર્મને વશ, કર્મોના કારણે તેમાં ઉત્પન્ન થઈને વૃક્ષયોનિક વૃક્ષોમાં અધ્યારૂહ' રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તે જીવો તે વૃક્ષયોનિક વૃક્ષોના રસનો આહાર કરે છે. તે જીવો. પૃથ્વી આદિના શરીરનો આહાર કરી યાવતુ પોતાના રૂપે પરિણમાવે છે. તે વૃક્ષયોનિક અધ્યારૂહના બીજા પણ શરીરો વિવિધ વર્ણવાળા યાવત્ કહેલા છે. સૂત્ર-૬૮૦ હવે તીર્થકરશ્રી કહે છે - કેટલાક જીવો અધ્યારૂહ યોનિક, અધ્યારૂહ સ્થિત, અધ્યારૂહમાં જ વૃદ્ધિ પામે છે. યાવત્ કર્મોના કારણે ત્યાં ઉત્પન્ન થઈ વૃક્ષયોનિક અધ્યારૂહમાં અધ્યારૂહ વૃક્ષરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તે જીવો તે વૃક્ષયોનિક અધ્યારૂહના રસનો આહાર કરે છે. તે જીવો પૃથ્વી આદિ શરીરને યાવત્ સ્વરૂપે પરિણમાવે છે. તે વૃક્ષયોનિક અધ્યારૂહના બીજા પણ શરીરો વિવિધ વર્ણવાળા યાવત્ કહેલા છે. સૂત્ર-૬૮૧ હવે તીર્થકરશ્રી કહે છે - અહીં કેટલાક જીવો અધ્યારૂહ વૃક્ષયોનિક અધ્યારોહમાં સ્થિત યાવત્ કર્મોના કારણે ત્યાં ઉત્પન્ન થઈને અધ્યારૂહ વૃક્ષયોનિકમાં અધ્યારૂહ પણે ઉત્પન્ન થાય છે. તે જીવો તે અધ્યારૂહ યોનિકના અધ્યારૂહના રસનો આહાર કરે છે. તે જીવો પૃથ્વી, અપૂ આદિ શરીરનો આહાર કરીને યાવત્ સ્વરૂપે પરિણમાવે છે. બીજા પણ તે અધ્યારૂહયોનિક અધ્યારૂહના વિવિધ વર્ણવાળા શરીર યાવત્ કહ્યા છે. સૂત્ર-૧૮૨ હવે તીર્થંકશ્રી કહે છે - કેટલાક જીવો અધ્યારૂહયોનિક, અધ્યારૂહ સંભવ યાવત્ કર્મોના કારણે તેમાં ઉત્પન્ન થઈને અધ્યારૂહ યોનિકમાં અધ્યારૂહ મૂલ યાવત્ બીજરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તે જીવો અધ્યારૂહયોનિક અધ્યારૂહ વૃક્ષના રસનો આહાર કરે છે યાવત્ બીજા પણ તે અધ્યારૂહયોનિક મૂલ યાવત્ બીજ આદિના શરીરો યાવત્ કહ્યા છે. સૂત્ર-૬૮૩ હવે તીર્થંકરથી કહે છે - કેટલાક જીવો પૃથ્વીયોનિક, પૃથ્વીમાં સ્થિત યાવત્ વિવિધ યોનિક પૃથ્વીમાં તૃણપણે ઉત્પન્ન થાય છે. તે જીવો વિવિધ યોનિક પૃથ્વીના રસનો આહાર કરે છે. યાવત્ તે જીવો કર્મને વશ ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ કહ્યું છે. સૂત્ર-૬૮૪ આ પ્રમાણે કેટલાક જીવ તૃણોમાં તૃણરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે, વગેરે. સૂત્ર-૬૮૫ એ પ્રમાણે પ્રણયોનિકમાં તૃણપણે ઉત્પન્ન થાય છે. તૃણયોનિક વ્રણ શરીરનો આહાર કરે છે. યાવતું એમ કહ્યું છે. તથા તૃણયોનિક તૃણમાં મૂળ યાવત્ બીજપણે ઉત્પન્ન થાય છે. યાવત્ એમ કહ્યું છે. એ રીતે ઔષધીના પણ ચાર આલાપકો છે, હરિતના પણ ચાર આલાપક કહેલા છે. સૂત્ર-૬૮૬ હવે તીર્થકરશ્રી કહે છે - આ જગતમાં કેટલાક જીવો પૃથ્વીયોનિક, પૃથ્વીમાં સ્થિત, પૃથ્વીમાં વૃદ્ધિ પામે છે. યાવત્ કર્મોના કારણે ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે વિવિધ યોનિક પૃથ્વીમાં આય-વાય-કાય-કૂહણ-કંદુક-ઉપેહણીનિર્વેહણી-સચ્છત્ર-છત્રગત-વાસણિક અને કૂર નામક વનસ્પતિ રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તે જીવો તે વિવિધ યૌનિક પૃથ્વીના રસનો આહાર કરે છે. તે જીવો પૃથ્વી આદિ શરીરનો આહાર કરે છે. યાવત્ બીજા પણ તે પૃથ્વીયોનિક આય મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(સૂત્રકૃત)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 79