________________ આગમસૂત્ર 2, અંગસૂત્ર 2 ‘સૂત્રકૃત્’ પ્રજ્ઞા યાવત્ વિવિધ પ્રકારના અધ્યવસાય યુક્ત (પોત-પોતાના) ધર્મના આદિકર વાદીને આ પ્રમાણે કહે છે - હે પ્રાવાદુકો ! તમે આ બળતા અંગારા વાળ પાત્ર એક-એક મુહૂર્ત હાથમાં પકડી રાખો, સાણસી હાથમાં ના લેશો, આગને બુઝાવશો નહીં કે ઓછી ન કરશો, સાધર્મિકો અને પરધર્મીઓની વૈયાવચ્ચ કરશો નહીં (અર્થાત્ તેમની સેવા લેશો નહીં), પરંતુ સરળ અને મોક્ષારાધક બનીને, માયા કર્યા વિના તમારા હાથ પ્રસારો. આમ કહીને તે પુરુષ આગના અંગારોથી પૂરી ભરેલી પાત્રીને લોઢાની સાણસીથી પકડીને તે પ્રાવાદુકોવાદીના હાથ પર રાખે. તે સમયે તે (પોત-પોતાના) ધર્મના આદિકર પ્રાવાદુકો યાવત્ વિવિધ પ્રકારની પ્રજ્ઞા યાવત્ વિવિધ અધ્ય-વસાયયુક્ત છે, તેઓ પોતાના હાથ પાછા ખેંચી લેશે. ત્યારે તે પુરુષ તે સર્વે પ્રાવાદુકો કે જે ધર્મના આદિકર યાવત્ વિવિધ અધ્યવસાયોથી યુક્ત છે, તેમને આ પ્રમાણે કહેશે - ' અરે ઓ પ્રાવાદુકો ! ધર્મના આદિકર યાવત્ વિવિધ એવા અધ્યવસાયથી યુક્તો ! તમે તમારા હાથ પાછા કેમ ખેંચો છો ? હાથ ન દાઝે તે માટે ? દાઝે તો શું થાય ? દુઃખ થશે તેમ માની હાથ પાછા ખેંચો છો ? આ જ વાત બધા પ્રાણી માટે સમાન છે, પ્રમાણ છે, સમોસરણ છે. આ જ વાત પ્રત્યેકને માટે તુલ્ય, પ્રત્યેકને માટે પ્રમાણ અને આને જ પ્રત્યેકને માટે સમોસરણ-સારરૂપ સમજો. તેથી જ શ્રમણ, માહણ આ પ્રમાણે કહે છે યાવત્ પ્રરૂપે છે કે - સર્વે પ્રાણી યાવત્ સર્વે સત્ત્વોને હણવા જોઈએ, આજ્ઞાપિત કરવા જોઈએ, ગ્રહણ કરવા જોઈએ, પરિતાપવા-કલેશિત કરવા-ઉપદ્રવિત કરવા જોઈએ. તેઓ ભવિષ્યમાં છેદન-ભેદન પામશે યાવત્ ભવિષ્યમાં જન્મ-જરા-મરણ-યોનિભ્રમણ, ફરી સંસારમાં જન્મગર્ભવાસ-ભવપ્રપંચમાં પડી મહાકષ્ટના ભાગી બનશે. તેમજ તેઓ - ઘણા જ દંડન-મુંડન-તર્જન-તાડન-અંદુબંધન-ચાવતુ-ધોલણના ભાગી થશે, તેમજ માતા-પિતાભાઈ-બહેન-પત્ની-પુત્ર-પુત્રી-પુત્રવધૂના મરણનું દુઃખ ભોગવશે. તેઓ દારિદ્રય, દૌર્ભાગ્ય, અપ્રિય સાથે સંવાસ, પ્રિયનો વિયોગ અને ઘણા દુઃખ-દૌર્મનસ્યના ભાગી થશે. તેઓ આદિ-અંત રહિત-દીર્ઘકાલિક-ચતુર્ગતિક સંસાર કાંતારમાં વારંવાર પરિભ્રમણ કરશે. તેઓ સિદ્ધિ નહીં પામે, બોધ નહીં પામે યાવત્ સર્વ દુઃખોનો અંત નહીં કરે. આ (કથન બધા માટે) તુલ્ય, પ્રમાણ અને સારભૂત છે. પ્રત્યેક માટે તુલ્ય-પ્રમાણ-સારભૂત છે. તેમાં જે શ્રમણ, માહણ એમ કહે છે - યાવતુ - પ્રરૂપે છે કે, સર્વે પ્રાણી, સર્વે ભૂત, સર્વે જીવ, સર્વે સત્ત્વોને હણવા નહીં, આજ્ઞામાં ન રાખવા, ગ્રહણ ન કરવા, ઉપદ્રવિત ન કરવા (આ પ્રમાણે કહેનારા ધર્મી) ભવિષ્યમાં છેદન-ભેદન-યાવત્ જન્મ, જરા, મરણ, યોનિભ્રમણ, સંસારમાં ફરી આગમન, ગર્ભાવાસ, ભવપ્રપંચમાં પડીને મહાકષ્ટના ભાગી બનશે નહીં. તેઓ ઘણા દંડન-મુંડન યાવતુ દુઃખ દૌર્મનસ્યના ભાગી નહીં થાય. અનાદિ-અનંત, દીર્ઘકાલિક, ચતુરંત સંસાર કાંતારમાં વારંવાર પરિભ્રમણ નહીં કરે, તેઓ સિદ્ધ થશે યાવતુ સર્વે દુઃખોનો અંત કરશે. સૂત્ર-૬૭૪ આ બાર ક્રિયાસ્થાનોમાં વર્તતા જીવો સિદ્ધ-બુદ્ધ-મુક્ત-પરિનિર્વાણ યાવત્ સર્વ દુઃખનો અંત કર્યો નથી, કરતા નથી, કરશે નહીં. પરંતુ આ તેરમાં ક્રિયાસ્થાનમાં વર્તતા જીવો અતીત-વર્તમાન કે અનાગતમાં સિદ્ધ થયા છે, બુદ્ધ થયા છે, મુક્ત થયા છે, પરિનિર્વાણ પામે છે યાવત્ સર્વ દુઃખોનો અંત કરે છે. એ રીતે તે ભિક્ષુ આત્માર્થી, આત્મહિતકર, આત્મ-ગુપ્ત, આત્મયોગી, આત્મપરાક્રમી, આત્મરક્ષક, આત્માનુકંપક, આત્મનિષ્ફટક, આત્મા દ્વારા જ સમસ્ત પાપોથી નિવૃત્ત થાય છે, - તેમ હું કહું છું. શ્રુતસ્કંધ-૨, અધ્યયન-૨ ‘ક્રિયાસ્થાન નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ (સૂત્રકૃત)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 77