________________ સંઘભેદ નામનું મહાપાપ પ૭ હતું એટલે આ “ચૈત્ર શુદિ 13 બે હતી જ નહિ” એવા હેડિંગ સાથે તેમણે કરેલી રજુઆતને કદાગ્રહી નજરે જોવાનો મોકો પણ રહેતો નથી. આ વિ.સં. ૧૯૮૪ની સાલમાં જે સ્પષ્ટ સમજ પંડિતજીમાં આવી તેની પહેલા પણ તિથિ સંબંધી લખાણ કરવાના અવસરો આવ્યા હતા. “જૈન સત્ય પ્રકાશમાં તે તે સમયે પ્રગટ થયેલાં એ લખાણો પર પણ દષ્ટિપાત કરવો અવસરોચિત ગણાશે. વિ.સં. 1956 અને ૧૯૫૨ની સાલનાં તેમાં પ્રગટ થયેલાં લખાણો સમયની સમજ અને વિ.સં. ૧૯૮૪ના આપણે ઉપર જોયું તે લખાણની સમજમાં આવેલું ઊંડાણ પણ તમે નજરે જોઈ શકશો. આ બધાથી એ વાત પણ સમજી શકાશે કે પર્વતિથિની ક્ષય-વૃદ્ધિ થાય જ નહિ તેવી માન્યતા હતી જ નહિ. ફક્ત ભીંતીયા પંચાંગમાં લખવામાં ફેરફાર કરવાના કારણે આગળ જતાં માન્યતામાં પણ ફેરફાર થવા માંડ્યો. અત્યાર સુધીના આધારો અને હવે પછીના આધારોને ધ્યાનમાં લેતા સંઘભેદ કોના દ્વારા થયો છે અને હજી થઈ રહ્યો છે તેનો તમે તમારી જાતે નિર્ણય કરી શકશો. હવે આપણે “જૈન ધર્મ પ્રકાશના પુસ્તક 12, અંક - 1, ચૈત્ર સુદ 15, વિ. સં. 1952, પૃષ્ઠ - ૧૦-૧૧-૧૨માં સૌ પ્રથમ સંવત્સરી અંગે જે ખુલાસો છપાયો તે પણ વાગોળવા જેવો છે. ફરી યાદ કરી લઈએ. તપાગચ્છમાં સંવત્સરી મહાપર્વમાં સૌ પ્રથમ જો કોઈ સંઘભેદ થયો હોય તો વિ. સં. ૧૯૫૨ની સાલમાં થયો હતો. એ પહેલા શ્રીપૂજ્યોએ બીજી-બીજી તિથિઓની ગરબડ કરી હતી પણ સંવત્સરીની કોઈ છેડછાડ કર્યાનો ઇતિહાસ મળતો નથી. આપણે અગાઉ વિ. સં. ૧૯૫રમાં સૌપ્રથમ થયેલો સંવત્સરી ભેદ જોઈ ગયા છીએ. તે સમયે પૂ. આત્મારામજી મહારાજના અભિપ્રાય અંગેનો ઈતિહાસ જોયો હતો. પંડિત કુંવરજી આણંદજીના શબ્દોમાં તિથિ વિષયક તે સમયની તેમની સમજ કેવી હતી તે આમાં જાણવા મળશે. તેમણે પોતાના પંચાંગ તૈયાર કરવા સંબંધી પદ્ધતિની પેટછૂટી વાત કરી છે. તપાગચ્છની સામાચારી રૂપે તે વખતે પંડિતજીના મગજમાં જે સમજ હતી તે તેમણે