________________
૭૪
શુભસંગ્રહ-ભાગ ૯ મે કઠિનાઈ મેં આપકી હિંમત ઔર ભી ચમક ઉઠતી થી. ઉદાર આપ ઇતને થે કિ આપકે દ્વાર સે કોઈ નિરાશ ન લૌટતા થા. ઉનકે ગુપ્ત દાન કી સૂચિ બહુત લંબી હૈ. ઉન પર જનતા કી નિગાહ કદાચિત કભી ન પડેગી. આપકે જીવન મેં કઈ બાર ઐસે મૌકે આયે કિ આપકે પાસ ઉસ વક્ત જે કુછ થા, વહ સબ આપને દાન કર દિયા. પર આપ ન તો દબ કર દેતે થે, ન દે કર કે એહસાન જાતે થે. જે કુછ દેતે થે, બડી ખુશી સે; ઔર દે કર ફિર ભૂલે સે ભી ઉસકી ચર્ચા ન કરતે થે. આપમેં વહ આકર્ષણ–શક્તિ થી, જે મિલતે હી દૂસરે પર અપના અસર ડાલતી થી. આપકી સુરુચિ, સુબુદ્ધિ, રસિકતા ઔર વિનોદ-પ્રિયતા, અખંડ ઉત્સાહ આદિ સભી ઐસે ગુણ થે, જિનસે આપ દૂસરે કે દિલ મેં ઘર કર લેતે થે. આપમેં બાલકે કી–સી સરલતા થી, દિખાવે ઔર ઠાટ સે આપકે ધૃણા થી. એક લેખક કે શબ્દોં મેં–ઉનમેં ઋષિ કી સૂક્ષમ દષ્ટિ, કવિ કી કલ્પના, રાજનીતિજ્ઞ કી દૂરદર્શિતા ઔર એક સિદ્ધહસ્ત નેતા કી ગંભીર, સુદઢ ઔર નિશ્ચિત શક્તિ થી.
જબ આપ જુહૂ મેં ઠહરે હુયે થે, તબ એક મહાશય ખદૂર કા એક થેલા લાયે, ઔર આપકે દિખાયા. આપને લપક કર ચલા ઉનકે હાથ સે છીન લિયા, ઔર ઈતના ઉછલે-કૂદે માને કે પડી હુઈ નિધિ' હાથ આ ગઈ.
સન ૧૯૦૨ મેં જ મહાત્મા ગાંધી દક્ષિણ આફ્રિકા કે સત્યા અહિ કે લિયે ચંદા માંને કલકત્તે ગયે થે, તબ મિત્ર દાસ કે પાસ બંક મેં કુલ ૧૬૦૦) થે. આપકી વકાલત ઉસ વક્ત બહુત અચ્છી ન થી, ઔર આર્થિક દશા ભી ચિંતામય હે રહી થી. પર આપને વહ સબ રૂપયા મહાત્માજી કે ભેંટ કર દિયા. આપકી વાર્ષિક આમદની તીન લાખ કે લગભગ થી, લેકિન આપને ઉસકી અણુમાત્ર ભી પરવા ન કી. યહ દરિયાદિલી થી, જિસને આપકો ઇતના પ્રભાવશાલી બના દિયા થા. એક બાર એક મહાશય કે, જિનસે ઉનકી વિશેષ મિત્રતા ન થી, વિના લિખા–પઢી કિયે ૨૮૦૦૦) દે દિયે.ઉન મહાશયને ચકિત હે કર પૂછા-આપકે મુઝ પર ઇતના વિશ્વાસ કર્યો કર હુઆ ?” આપને કહા–“વિશ્વાસ કી બાત તો તબ હતી, જબ મેં કિસી દૂસરે કે દેતા. મુઝે તો એસા માલુમ હા હા હૈ કિ મૈં અપને હી કે દે રહા હું.” અંગ્રેજી કે ઉંચે વિદ્વાન હેને પર ભી આપકા જીવન ભારતીય થા. આપ અપને કુટુંબ કે સાથ મિલ કર પ્રેમ સે રહતે થે. આપ જે કુછ પૈદા કરતે થે, ઉસમેં ઘર-ભર કા હિસ્સા થા. યહ નહીં કિ અપને બાલ-બચ્ચોં કે ભરણપિષણ કી ધૂન મેં આપ અપને સંબંધિયે કો ભૂલ જાયે. આપકો સંગીત ઔર કવિતા સે પ્રેમ થા. સ્વયં ભી બડી મનહર ભાવ
www.umaragyanbhandar.com
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat