________________
M
AAAAM
મેરા રંગ દે વસંતી ચાલા
૩૮૧ યે લોગ અપની ઈસ ગલતી કે લિયે પશ્ચાત્તાપ કરે, તો કુછ રિયાયત કી જાય; કિંતુ યે લોગ અપને પથ સે કયાં ડિગને લગે ! સજાર્યો સુનાઇ જાને લગ-ફાંસી, કાલાપાની આદિ લંબી-લંબી સજા ની સૂચી થી. રૉશનસિંહ કે. ફાંસી હુઈ, ઉન્હોંને હંસ કર કહા યહ તે હોના હી થા. મેં હી ફાંસી કી સજા પાને પર રાજેન્દ્ર લાહિડી ને જજજ કે ઈસ કૃપા કે લિયે ધન્યવાદ દિયા. જૈસલે સુનને પર સબ સદસ્ય આગે બઢે ઔર પં૦ રામપ્રસાદ કે પૈર કી ધૂલ અપને-અપને મસ્તક પર રખી. અદાલત સે ચલતે સમય આગે રામપ્રસાદજી થે; એક બાર સનાઈ પડા-હૈ જિસ પર કિ હમ તૈયાર થે, મર જાને કે ફિર દૂસરી બાર ગંભીર ઘોષ હુઆ, વાયુમંડલ ગૂંજ ઉઠા
દરે દીવાર પૈ હસરત એ નજર કરતે હૈ, ખુશ રહે અહલે વતન હમ તો સફર કરતે હૈં.
ફોસી કે દિન ભી આયે-પ૦ રામપ્રસાદ, અશફાકુલા, રૌશનસિંહ ઔર રાજૈ લાહિડી કે ફાંસી દે દી ગઈ! સભી બડી ધીરતા ઔર વીરતા સે સ્વયં ફાંસી કે તખ્ત પર ચઢે, અપને હી હાથે અપને ગલે મેં રસ્સી લટકાઈ ઔર ખુલ ગયે મૃત્યુ કે ઉસ નિષ્ફર ઝૂલે પર; કિંતુ કિસીકે ચેહરે પર મૃત્યુ કે બાદ ભી પીડાજનક શિકન ભી ન દેખી ગઇ–માલૂમ પડતા થા, યે અભી અભી સાથે હોં, કૈસી અનંત નિદ્રા થી વહ! ઉનકે અંતિમ વાક્ય કિતને રોમાંચકારી હૈ!
રાજેન્દ્ર લાહિડી ને કહા થા–હમારી મૌત વ્યર્થ ન જાયગી.
રૉશનસિંહ કા કહના થા–મેરી મૌત કિસી પ્રકાર અફસેસ કરને લાયક નહી હૈ.
અશફાકને કહા થા–સબમિલ કરનૌકરશાહી કા મુકાબલા કીજિયે.
રામપ્રસાદ ને ચિલ્લા કર કહા થા–મૈ ઇસ સામ્રાજ્ય કા નાશ ચાહતા હું.
રાજેદ્ર, રૌશન, અશફાક ઔર રામપ્રસાદ ન લૌટે; કિંતુ વહ બસંત હર સાલ લૌટતા હૈ, ફિર લૌટા હૈ, વહ હોલી ફિર આઈ હૈ જિસે તે લોગ જેલ મેં ભી ન ભૂલે થે. ક્યા ઈસ હેલી કે હુલડ હરદંગ મેં દો બુંદ આંસૂ ઉનકે નામ પર હમ ટપકા સફેંગે? હમ ઉનકી કાર્યપદ્ધતિ પસંદ ન કરે, ઉસ પદ્ધતિ કી જરૂરત ભી નહીં; કિંતુ ઉનકી ઉજવલ દેશભક્તિ ઔર બલિદાન
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com