Shubh Sangraha Part 07

SR No.: 035270
Original Sutra Author: N/A
Author: Akhandanand Bhikshu
Publisher: Sastu Sahitya Vardhak Karyalay
Publication Year: 1931
Total Pages: 640
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 43 MB

Page 298

ધર્મ રહસ્ય
w
मत्स्यः कूर्मो वराहश्च नरसिहोऽथ वामनः।। रामो रामश्च कृष्णश्च बुद्धः कल्की च ते दश ॥
ધર્મ મન કા ગુણ હૈ, મન પ્રકૃતિ હૈ ઔર પ્રકૃતિ પરિવર્તનશીલા હૈ. અતએવ ધર્મ ભી પરિવર્તનશીલ હેના ચાહિયે.
ધર્મ ઔર રિલીજીઅન ધર્મ વિસ્તૃત શબ્દ હૈ ઔર રિલીજીઅન સંકુચિત. અંગ્લભાષા મેં ધર્મ કે જેડ કા કોઈ શબ્દ નહીં હૈ. પશ્ચિમી વિદ્વાન ને કહા હૈ કિ સાધારણતઃ રિલીજીઅન કા અર્થ સગુણ ઈશ્વર, આત્મા ઔર સંસાર તથા ભવિષ્ય મેં પાપપુણ્ય કા ફલ આદિ મેં વિશ્વાસ હૈ. બિશપ બટલર કે અનુસાર સંસાર કે કર્તા તથા નિયામક ઈશ્વર મેં તથા ભવિષ્ય મેં પાપ-પુણ્ય કે ફલ મેં વિશ્વાસ કો હી રિલીજીઅન કહતે હૈં. ડ૦ માર્ટિને કા મત હૈ કિ સર્વદા રહનેવાલે ઈશ્વર અર્થાત ઉસ દૈવીય મન-ઔર ઈચ્છા મેં વિશ્વાસ રિલીજીઅન હૈ, જે માનવ-જાતિ સે સદાચાર સંબંધ રખતા હૈ. મેક્ષમૂલર કા મત હૈ કિ રિલીજીઅન ઉસ અનંત શક્તિ કે પ્રાદુર્ભાવ મેં વિશ્વાસ છે, જે મનુષ્ય કે સદાચાર પર પ્રભાવ ડાલતી હૈ. ડૉ. એલન કા મત હૈ કિ આવશ્યકતા કે દબાવ સે ઉન્નત શક્તિ કી પૂજા કા નામ હી રિલીજીઅન હૈ. સર કેજર કા મત હૈ કિ ઉન મનુષ્યતર ઉન્નતતર શક્તિ કે પ્રસન્ન કરના અથવા ઉનસે મેલ કરના હી રિલીજીઅન છે, જે માનવજીવન ઔર પ્રકૃતિ કે પ્રભાવિત ઔર નિયમિત કરતે હૈ. ઈન કતિપય વ્યાખ્યાઓં સે વિદિત હોતા હૈ કિ ધર્મ શબ્દ બહુત વિસ્તૃત હૈ! ઉસમેં “રિલીજીઅન મેટાફિઝિક્સ (પરમાતિપરમ ચિંતન), ઐથિસ (સદાચાર–શાસ્ત્ર), લૅ (દંડનીતિ), પાલીટિસ (રાજનીતિ) આદિ કા સમાવેશ છે.
હિંદુઓ કા સનાતનધર્મ કયા હૈ ? હમ ઈશ્વર કી વ્યાખ્યા નહીં કર સકતે; કોંકિ વહ અનંત હૈ. ઈશ્વર કી વ્યાખ્યા કરના માને સાગર કે ગાગર મેં ભર દેને કાસા પ્રયત્ન માત્ર હૈ. ઇસી પ્રકાર સનાતન ધર્મ કી જે બહુત વિસ્તૃત હૈ, વ્યાખ્યા કરના વિફલ પ્રયત્ન હૈ; તથાપિ ઉસકે મૂલસિદ્ધાંત બતાના અસંભવ નહીં હૈ, કઠિન અવશ્ય હૈ. સનાતન ધર્મ નિર્ગુણ નિરાકાર બ્રહ્મ મેં, સગુણ સૃષ્ટિકર્તા ઈશ્વર મેં બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ, સાકાર ઈશ્વરશક્તિ મેં; ઉનકે ચૌબીસ અવતાર મેં; તેંતીસ કોટિ દેવતાઓં મેં; સ્વર્ગ, નરક આદિ અનેક લોકે કી સત્તાઓ મેં; ઋષિ-પિતૃ તર્પણ ઔર શ્રાદ્ધાદિ મેં; કર્મસિદ્ધાંત, પુનર્જન્મ ઔર મેક્ષ મેં; ૪ વેદ, ૧૮ પુરાણ, પદ્દર્શન, ૧૧ ઉપનિષ૬, ૧૮ સ્મૃતિ આદિ ગ્રંર્થો કી પ્રમાણતા મેં; ફલિત જ્યોતિષ આદિ વૈજ્ઞાનિક વિદ્યાઓ મેં; ઉચ્ચ કોટિ કે પતિવ્રત-ધર્મ મેં;