Page Text
________________
રામાયણી શક્તિ
૧૬૯
હૈ રામાયણ, મહાભારત તથા પુરાણાં સે. ભારત કે ચિત્ત કા, મૂલપ્રાણ કા-જો કાર્યકારિણી પ્રકૃતિ કી પ્રતિષ્ઠા હૈ-નિર્માણુ કિયા હૈ રામાયણ ઔર મહાભારત ને! પુરાણાંને ઉસ ચિત્તધમ કા ઔર ભી ગાચર ઔર અલંકૃત કર કે ગ્રહણ કિયા હૈ ઔર તદનુસાર સ્થૂલતર મનબુદ્ધિ કા ઉસી સાંચે મેં ઢાલ કર તૈયાર કરને કી કૅશિશ કી હૈ. રામાયણ તે ભારત કી ચિત્તવૃત્તિ, પ્રાણાં કી ધારા કા સ્પ કિયા હૈ, ઉસકા નિર્માણુ કિયા હૈ હૃદય કે અવદાન સે, તથા સરલ સુકુમાર અથય સમ ભાવશીલન કે કલ્યાણ સે. પરંતુ મહાભારત ને ઉન પ્રાણાં કા ખાંધ લિયા હૈ સ્થિર બુદ્ધિ-સ્થિત ઈચ્છાશક્તિ – સુદૃઢ માનસિક શક્તિ કે દુખાવ સે. કહા જા સકતા હૈ કિ રામાયણ કા મૂલમંત્ર હૈ ‘સત્ય’ ઔર મહાભારત કા હૈ ધર્મ”. સત્તા કી સહજ સ્ફૂર્તિ હી સત્ય હૈ; એક સહજ મેધ, સરલ અનુભવ ઉસે વ્યક્ત કરતા હૈ. પરંતુ ધર્મ કી ઉત્પત્તિ હૈ સમ્યક મુદ્ધિ સે, કવ્યજ્ઞાન સે ઔર આદર્શો પરાયણતા સે. ધ કી સ્થિતિ હૈ ન્યાયસંગત ઔર યુક્તિયુક્ત વિચાર કે આધારપર; પરંતુ સત્ય તે સ્વતઃસિદ્ધ હૈ. વહુ એક નૈસર્ગિક ઔચિત્ય કે આધારપર સ્વયં પ્રકાશિત હૈ.
રામાયણ કે દશરથ, રામ, સીતા, લક્ષ્મણ, ભરત, હનુમાન, સુગ્રીવ, વિભીષણ આદિ સભી પાત્રાં નેકવ્ય કે નિર્ધારણ ઔર સંપાદન મેં વિચારવિવેચન પર વિશેષ નિરી નહી કિયા હૈ. દિ વહાં મસ્તિષ્ક પહુચ કર તૌલ-માપ કરના ચાહતા તેા કઇ પાત્રાં કી એકાધિક ક્રિયા સંભવતઃ દૂસરે હી પ્રકાર કી હાતી. પરંતુ ચે તેા અનુપ્રાણિત હુએ હૈ... સહજાત સ્વભાવસિદ્ધ વિવેક સે. જીનકે ક હૈં અંતર કી એક મહત્તા કે, ઉદારતા કે, વિશાલતા કે ઔર ઉન્મૂલતા કે પરિપ્લવ ! યહાં તક કિ કૈકેયી, મંથરા એવં રાવણુ– સરીખે પાત્ર ભી અપને વિકમ કે પથપર જિતને ઉત્સાહ કે સાથ ચલે હૈ ઉતને બુદ્ધિ, યુક્તિ અથવા કિસી ઉદ્દેશ્ય કા આશ્રય કરકે નહીં. ઇસકે વિપરીત મહાભારત કે વીરગણું યુધિષ્ઠિર, અર્જુન, ભીષ્મ, દ્રોણ, ધૃતરાષ્ટ્ર, દુર્ગંધન આદિ મેં કર્મોં કા પ્રવાહૂ સીધે પ્રાણાં સે ઉત્સરિત હૈા કર નહીં આયા, વહુ માનાં મ-ક્િર કર મસ્તિષ્ક કે અંદર સે હાતા હુઆ બાહર નિકલા હૈ. મહાભારત કે મહાપુરુષ શ્રીકૃષ્ણે મે ખુદ્ધિયાગ વિશેષરૂપ સે વિકસિત હૈ. ઉનકી ગીતા કા પ્રધાન મંત્ર હી હૈ ‘બુદ્ધિયાગ', પરંતુ શ્રીરામ સરલ નિલ પ્રાણાં કી સહેજ ગતિ કે વિશ્વઝ હૈ. પાંચાલી કે પ્રત્યેક પાદનિક્ષેપ મે' એક પરિણત, આત્મપ્રતિષ્ઠ, મન કા સ્થિર સ`કલ્પ, ઇચ્છાશક્તિ કી કલ્પના પરિસ્ફુિટિત હૈ. પરંતુ સીતા કે કર્મ કે સાથ હૈ એક સરલ ભાવગ પ્રાણુ. ઉસમેં મન, મુદ્ધિ અથવા
યુ. ૧૫
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 035270 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Akhandanand Bhikshu |
| Publisher | Sastu Sahitya Vardhak Karyalay |
| Publication Year | 1931 |
| Total Pages | 640 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 43 MB |