________________
શુભસંગ્રહ-ભાગ ૯ મો. पतन् पतन् सौधनलान्यरोरुहं यदि प्रमाणं श्रुनया भवन्ति । जीवेयमस्मिन् पतनेऽसमस्थल मजीवने तच्छ्रतमानतागतिः॥
| (શંકરર્દિગ્વિજય-૭, ૯૮) કુમારિક ને ગિરતે સમય વેદ કી પ્રમાણુતા કા ઉચ્ચારણ કરને મેં યદિ શબ્દ સે કુછ સંશય પ્રકટ કિયા થા, ઇસી લિયે કહતે હૈં કિ ઉનકી એક આંખ ફૂટ ગઈ થી. પરંતુ ઉનકે દ્વારા વેદ દ્વાર હોને કે થા, ઈસ લિયે વે બચ ગયે ફિર ક્યા થા ? પહલે ઉને અપને ઉસ બૌદ્ધ ગુરુ કે હી શાસ્ત્રાર્થ મેં પરાસ્ત કિયા. ઇસકે બાદ વહાં કે આસપાસ કે સબ પ્રસિદ્ધ સ્થાને મેં વેદમર્યાદા કા સ્થાપન ઔર બૌદ્ધ મત કા ખંડન કરતે હુએ કાશીજી હેતે હુએ પ્રયાગ આયે. યહાં સમાવર્તન તથા આપના વિવાહ કિયા. ફિર દૂસરી યાત્રા મેં ઉજજયિનીનરેશ સુધન્વા કી સભા મેં ગયે. યહ બડા બૌદ્ધાભિમાની રાજા થા, પર વિદ્વાન થા. રાજા કા સમ્માન ગ્રહણ કર બૌદ્ધ પંડિતેં સે ભરી હુઈ સભા મેં કુમારિલ ને રાજ કે કુછ ઉપદેશ દેને કા વિચાર કિયા. અતએવી એક પાસ કે વૃક્ષ સે બોલતી હુઈ કોયલ કી અપેક્તિ સે કહા–
मलिनैश्चेन्न संगस्ते नीचैः काककुलै: पिक । श्रुतिदूषकनिहर्हादैः श्लाघनीयस्तदाभवः ॥
| (શંકરદિગ્વિજય-૧, ૬૫) હે કેયલ, યદિ તૂ ઇન મલિન, નીચ, કૃતિદૂષક વચનવાલે કાગ કા સાથ છોડ દે તો તેરી બરાબર ઉત્તમ કઈ ભી ન હૈ. ઇસ પર બૌહોં ને બડા કે લાહલ મચાયા. ઉન્હને સમઝા, યહ અન્યક્તિ હમ પર કહી ગઈ હૈ. યહ દેખ કર રાજા ને બૌદ્ધાં કે સાથ કુમારિલ કે શાસ્ત્રાર્થ કા પ્રબંધ કરાયાઅંત મેં દીર્ઘ શાસ્ત્રાર્થ કે બાદ બૌદ્ધ પરાસ્ત હુએ. ઇસકે બાદ કુમારિલ ને પશ્ચિમ પ્રદેશ મેં ભ્રમણ કર વેદમર્યાદા કે સુરક્ષિત કિયા. ફિર અપને સિદ્ધાંતો કે ગ્રંથ તથા વિદ્વાન તૈયાર કરને કે ઉદ્દેશ સે ઉને પ્રયાગ મેં હી રહના ઉચિત સમઝા. યહાં રહ કર ઉન્હોને પૂત સંર્થો કે બનાયા ઔર બહુતસે શિષ્ય ભી તૈયાર કિયે. ઇનકે શિર્ષે મેં મંડન મિશ્ર ઔર પ્રભાકર પ્રધાન હુએ. મંડન મિશ્ર કુમારિક કે અનન્ય ભક્ત થે. વિદ્વાન ભી વૈસે હી છે. એ તબ તક પકકે મીમાંસક બને રહે. જબ તક શંકર સે દીર્ધ શાસ્ત્રાર્થ કે બાદ પરાસ્ત નહીં હુએ. વેદાંતી હે જાને પર કુમારિલ કે ખંડન મેં મંડન મિશ્ર ને કઈ ગ્રંથ બનાયે હૈ. આજ ભી ઉપલબ્ધ હૈ. અપની મીમાંસક દશા મેં કુમારિલ કે મસમર્થન મેં ભી ઉન્હને કઈ એક ગ્રંથ બનાયે થે પર અબ ઉનમેં એક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com