________________
૧૬૨
શુભસંગ્રહ-ભાગ ૭ મા
सोऽयं गुरोरुन्मथनप्रसक्तं महत्तरं दोषमपाकरिष्णुः । अशेषवेदार्थविदास्तिकत्वात् तुषानलं प्राविशद्वेष धीरः ॥ (શ કરદિગ્વિજય-૭, ૭૫) ઈસ શ્લાક સે યહ નહીં નાત હૅતા કિ કુમારિલ દેહાતિપાત કરને કે લિયે હી ઇસ તીર્થોં મેં આયે થે. યદિ સ ઉદ્દેશ સે ઉનકા સ્થાયી વાસ પ્રયાગ મે હુઆ હતા તે! શંકર કા યહ બાત પહલે સે હી નાત હતી. ઉક્ત ઘટના કે સુન કર ઉન્હેં આશ્ચર્ય કરને કી આવશ્યકતા નહીં થી. એક યહ બાત ભી ધ્યાન દેને યોગ્ય હું કિ શંકર જૈસે પરિવ્રાજક કે કુમારિલ કે ધર સે તુરંત ભિક્ષા પ્રાપ્ત હુઈ થી, જૈતા કિ ઇસ પદ્ય સે માલૂમ હેાતા હૈ—— अचीकरच्छिष्यगणैस्सपर्यामुपाददे तामपि देशिकेन्द्रः । उपात्तभिक्षः परितुष्टचित्तः प्रदर्शयामास सभाष्यभस्मैः ॥ (શકદિગ્વિજય-૭, ૮૧)
શ્રોત્રીય-ગૃહસ્થ કા યહ અનિવાર્ય ધર્મ હૈ કિ આગંતુક પરિવ્રાજક કા અધ્ય, ભિક્ષા આદિ સે સમાન કરે. જો ગૃહસ્થ નહીં હૈ ઉસસે સંન્યાસી ભિક્ષા નહીં લેતે. અતઃ કુમારિલ કા પ્રયાગ મેં સકુટુંબ નિવાસ કરના ઉનકે જન્મસ્થાન હેાને સે હી સંભવ હૈ. ઉનકી જીવનધટનાએ કે જે જે ક્ષેત્ર પ્રસિદ્ધ હૈં ઉનકી ઉત્પત્તિ ભી પ્રયાગ જન્મસ્થાન માનને સે હી સંભવ હા સકતી હૈ. જૈસે કાશી મે શિક્ષા-ગ્રહણ, કાશીરાજ કી વૈદિક ધર્મ કે હ્રાસ સે ચિ ંતિત રાજકુમારી કે શાકસૂચક શબ્દ સુન કર ઉનકા વેદાર કે લિયે પ્રતિજ્ઞા કરના, બૌદ્ધુ મત કે ખંડન કે લિયે બિહાર કી કિસી બૌદ્ધશાલા મે' છદ્મરૂપ સે પઢના, કિસી બાત સે ભેદ કે ખુલ જાને પર ક્રુદ્ધ બૌદ્દો દ્વારા છત સે ગિરા દિયે જાને પર ઉનકી એક આંખ કા ફૂટ જાના, ઉજ્જયિનીનરેશ સુધન્વા કી સભા મેં બૌદ્દોં કા પરાજિત કરના, ઉસકે પાસ કે મહેશ્વર (માલવા) કે મ`ડન મિશ્ર કા શિષ્ય બનાના આદિ ઘટનાયે ઉનકે જન્મ લેને કા સૌભાગ્ય પ્રયાગ ક્રા હી પ્રદાન કરતી હૈ.
કુમારિલ કે જન્મકાલ કે સંબધ મેં સક્ષેપ મેં યહ કહા જા સકતા હૈ કિ શંકરાચાર્યું કે યે સમકાલીન હૈ'. તિલક કે મતાનુસાર શંકર કા સમાધિસમય સન ૭૪૫ હૈ. યદ્યપિ ઇસમે મતભેદ હૈ, તેા બી અનેક પ્રમાણાં સે યહી ઠીક જ ચતા હૈ. શંકરદિગ્વિજય મે કુમારિલ કે દેહાવસાન કે સમય શંકર સે ઉનકી ભેટ કી બાત કા ઉલ્લેખ હૈ. ઇસક્રે પશ્ચાત્ શંકર બહુત દિનાં તક ઉત્તરભારત મેં અપના પ્રચારકાર્યું, મહેસ્થાપન આદિ કરતે રહે. દિ ઉક્ત પુસ્તક કી ખાત ઠીક માન લેં ઔર્ ૩૨ વે વર્ષોં મે સમાધિસ્થ હેનેવાલે શકર કા કુમારિલ સે સમાગમ પચીસ વ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com