________________
સ્વામી ઝામદાસ ચાપ ઘર આઇ, ઔર ભજન કરતે હુએ બાલક ઝામ સે તિરસ્કારમચી બાની સે કહને લગી કિ તુમ ગરીબ કે લડકે હે કર પઢને મેં ચિત્ત નહીં લગાતે યહ કેવલ મેરે ભાગ્ય કા દોષ હૈ. તુમહે તો ચાહિયે કિ શ્રમપૂર્વક વિદ્યાર્જન કરે ઔર વ્યર્થ કી ધૂમ અચાને સે બાજ આઓ. માતા કી ભત્સનાયુક્ત વાણું સુન કર આપ મંદ મંદ મુસ્કુરાતે હુએ બેલે-“માતા ! અધ્યાપક મુઝે જે પઢાતે હૈ વહ મેં સબ જાનતા હૂં. જિસ બાત કો ન જાનું ઉસે ગુરુ કે સમીપ સીખના ઉચિત હૈ. હાં, યદિ વે મુઝે ઉસ વિષય કી શિક્ષા દે, જિસે મેં ન જાનતા હેઉં તો સહર્ષ શિક્ષા ગ્રહણ કે લિયે તૈયાર K.” માતા ઈસ ઉત્તર સે ઉસ સમય ચુપ હે ગયી. દૂસરે દિન બાલક કે પાઠશાલા જાને કે ઉપરાંત સ્વયં વહાં ગયી. શિક્ષક સે ગયે દિન કી સબ બાતેં કહ સુનાયીં. શિક્ષક મહાશય ને ક્રોધાવેશ મેં બાલક ઝામ કો અપને નિકટ બુલાયા ઔર બોલે “ઝામ! કલ તૂને અપની માં સે કહા હૈ કિ ગુરુ જે મુઝે પહોતે હૈ, વહ સબ હમેં માલૂમ હૈ? યદિ યહ સત્ય હૈ તો મેરે પ્રાઁ કા ઉત્તર દે, ઠીક ઉત્તર ન દેને પર દંડાધાત સે તેરી કમર તોડ ડાલી જાયગી ઔર તૂ સ્કૂલ સે બાહર નિકાલ દિયા જાયેગા.” આપને મંદ સ્મિત હાસ્ય સે ઉત્તર દિયા–“ગુરુજી ! પૂછિયે, મેં યથાશક્તિ ઉત્તર દેને કી ચેષ્ટા કરૂંગા.” ઇસ પર શિક્ષક ને ગણિત, વ્યાકરણ, કાવ્ય, સંગીત આદિ મહાન જટિલ વિષયે મેં એસે ઐસે પ્રશ્ન કિયે જિસકા ઉત્તર ઉનહીં કે દેના પડતા તો શાયદ ન દે સકતે. મેધાવી બાલક ને ગૂઢતમ પ્રશ્નોં કા ઐસા સુંદર મનહર ઉત્તર દિયા કિ ગુરુજી અવાક્ હે ગયે. અત્યંત હર્ષ સે ઉહાંને ઉન્હેં ગલે લગા લિયા ઔર પ્રશંસા કરતે હુએ ઉનકી માતા સે બોલે-“માતા! તુમ્હારા યહ બાલક ગુદડી કા લાલ હૈ મુઝે યહ નહીં માલૂમ થા કિ ઇસમેં ઇસ પ્રકાર દેવદત્ત વિદ્યા કા ભાંડાર ભરા હૈ. યહ તો મુઝ સરીખે શિક્ષક કા શિષ્ય નહીં વરન ગુરુદેવ હૈ. અબ ઈસ મેધાસંપન્ન ઝામદાસ કે પઢને કી આવશ્યકતા નહી, યહ પૂર્ણ વિદ્વાન ઔર પંડિત હૈ.” તત્પશ્ચાત માતા ઇનહે ઘર આઈ, ઔર સ્વામીજી કે પઢને કી ક્રિયા યહીં સમાપ્ત હુઇ.
વિવાહ ઓર ગૃહત્યાગ એક બ્રાહ્મણ ને આપકે પિતા સે કુછ રૂપયા નું લિસ્ટ થા, ઇનકી માતા ઉસકે યહાં વહ રૂ૫યા માંગને ગયી. બ્રાહ્મણ ને નિવેદન કિયા કિ શ્રીમતીજી ! મેં રૂપયા તે અવશ્ય દે દંગા, કિંતુ, સાથ હી એક વિનીત પ્રાર્થના હૈ કિ મૈ અપની કન્યા કી અદી આપકે પુત્ર કે સાથ કરના ચાહતા હું. મ અપની કન્યા ઔર ક કા રૂપયા આપકે ચરણે મેં અર્પણ કરના ચાહતા
શુ. ૯
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com