________________
પ્રકરણ ત્રીજું
શિલાલેખ અને અનુવાદ
શિલાલેખની સામાન્ય માહિતી- શક સં. ૭૨ ના માગશર વદિ ૧ પ્રતિપદાએ - કાઠિયાવાડમાં જેનોના પવિત્ર મહાતીથી મુશળધાર વરસાદ વરસ્યા અને પુષ્કળ પાણી ગિરનાર પર્વતની પશ્ચિમમાં અને અમરકોટ- ભરાઈ જવાથી પાણીના ધક્કાને લીધે તળાવના ઉપરકેટ કે જુનાગઢની પૂર્વ દિશામાં એટલે બંધમાં ૪૨૦ હાથ લાંબું, ૪૨૦ હાથ પહેલું કે-જુનાગઢ શહેર અને ગિરનાર પર્વતની અને ૭૫ હાથ ઊંડું ગાબડુ પડી જવાથી વચમાં, દામોદર કુંડની આ તરફ, શહેરથી તળાવ આખું કુટી ગયું અને તેમાંનું બધું ગિરનાર પર્વત જતાં રસ્તા ઉપર જમણી પાણી તે ગાબડા વાટે બહાર ચાલ્યું ગયું. બાજુએ શહેરથી એકાદ માઈલને અંતરે છેવટે તે તળાવ ભયંકર જંગલ જેવું દેખા લમણ ટેકરીની નીચે એક નાનું છાપરી જેવું વમાં દુર્દશન થઈ ગયું. પથરબંધી મકાન આવે છે જેમાં માર્યા સમૃદ્ધિ આ વખતે આખા આનર્ત અને સુરાષ્ટ્ર અશોકને ખડક શિલાલેખ છે. તેમાં અશોક પ્રાન્ત ઉ૫૨ સમ્રાટુ રૂદ્રદામાં તરફથી પહું સમ્રાટના ૧૪ શાસને કેતરાવેલા છે. તે સાથે લવ જાતિના કલપને પુત્ર સુવિશાખ સાથે એ જ ખડક ઉપર બીજા બે શિલાલેખે સૂબા તરીકે અમલ ચલાવતા હતા તેણે છે. એ જ મહાક્ષત્રપ રુદ્રદામાને અને બીજે
મહાક્ષત્રપ રુદ્રદામાની આજ્ઞાથી તળાવને કંદગુપ્તને છે.
મજબુત પાળા બંધાવ્યા, નાળાઓ મૂકારૂદ્રદામાને આ શિલાલેખ સૌથી પહેલાં વ્યા, તેમાંથી નહેર કાઢી, તળાવને ફરતા ૧૮૩૮ માં મી. જેમ્સ પ્રિન્સેપે પ્રકાશિત ઘાટે કર્યા, અને પહેલાં હતું તેના કરતાં કર્યો હતો. અને તે પછી ડો. જે. વીસન. ત્રણગણું વિશાળ સુદર્શન સરોવર બંધાવી છે. લાસેન, કે. બઝીસ, ડે. ભગવાન તેને પુનરુદ્ધાર કરાવ્યું. લાલ ઇદ્રજી, ડે. ભાઉદાજી વિગેરેએ તેનાં સુદર્શન તળાવના એ લોકકલ્યાણના ઉપર ઘણાં સંશોધન કર્યો છે,
કાર્યની અમર યાદમાં સૂબા સુવિશાએ આ મહાક્ષત્રપ રુદ્રદામાના રાજ્યઅમલમાં શિલાલેખ કતરા છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
